Słownik XVII wieku

Słowniki:
L, SJP notują
SStp (?), SXVI (?), Kn (?), T (?), SWil (?), SW (?) nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1610

Formy: bezok. trzymać; ~ cz. ter. lp 1. os. trzymam; ~ im. wsp. trzymając

Znaczenia:

1. »ująć, mieć w dłoni...«

◆ Związki frazeologiczne: ◆ berło trzymać »być władcą, rządzić, sprawować władzę«: **Berłowładny, berło trzymaiący. der einen Scepter traegt/ regierend. qui porte un sceptre: regnant. § berłowładna Augusta III. ręka. T III 33.

2. »coś dzierżawić, posiadać; czerpać zyski z czegoś«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ aptekę trzymać: Aptekárzem być/ áptekę trzymáć. Kn 8.

3. »posiadać nad kimś władzę [?]«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ trzymać (kogo w areszcie) »ARESZT«:

4. »zachowywać«: [...] ná ich przychylność wszelákie baczenie mieć będziemy/ wiarę obrzędy práwá sądy ich wszelákie trzymáć chcemy [...]. BielDiar Ciijjv. Winnych uwalniam, a niewinnych łaję, Sekreta trzymam i oneż wydaję, Wzniecam to pokój, to zwady, przyczynki I pojedynki. MorszAUtwKuk 196.

5. »sądzić, mieć zdanie«:

Rekcja: o czym

Lecz wiedząc/ że ták wielkie opus bez pozwolenia przednieyszych Głow Woyská trudno do effektu przyść mogło/ zdáło mu [Olbrachtowi Wallensteinowi] się ie zwołáć do Pilzny/ y z niemi pod pokrywką dobroći/ fałszywie y politicè tráktowáć/ osobliwie z Groffem Gállásem/ z Groffem Octáuiánem Piccolomini/ y z drugiemi wiernymi Cesárzá I. M. Obersterámi/ o ktorych wierze trzymáiąc/ że cnotliwemi y mężnemi Cáwállerámi będąc/ Szlácheckiego vrodzeniá swego/ sromotną zdrádą y conspirácyą przećiwko Wszytkiemu Páństwu Rzymskiemu/ y przećiwko pomázańcowi Bożemu Cesárzowi I. M. nie mieli mázáć/ y ná to przystáć [...]. RelWall Av. Nie bydź dystyngowanym w wielości, zdaie się bydź rzecz przykra, ia zaś trzymam iż nic nieiest pożądańszego nad stan człowieka umieiącego myślić, gdy w środku zgiełku nieznany bez żadney od innych dystynkcyi zostaie. Monitor 25.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bank trzymać: Bank trzymać. Banco halten; mit Geld handeln. faire la banque. T III 22. ▲ bas trzymać: Básistá by nayprzednieyszy, dyszkántem nie záśpiewa, niech każą dyszkáńciście bás trzymáć, depressu nie ma. MłodzKaz IV, 127. ▲ trzymać kogoś w grozie: Hospodarow także winami pieniężnymi obłożył, że Ludzi swoich w grozie nie trzymali, a do Rakocego pod ten czas przystawać pozwalali. HistBun 49. Groza. Schrecken, Schauer, Abscheu. crainte, la peur, la terreur, horreur, f. souleur f. § trzymać ludzie w grozie. T III 423.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ z kimś trzymać cech (sz. zm.) »sprzyjać, pomagać komuś«: SA też iácyś duchowie dziwni/ ktorzy z ziemi Pospolicie bywáią/ więc między kruszcámi/ Ci z gorniki przy kruszcách iákby cech trzymáią. RoźOff H3v. [Bachus] Przeto z námi trzyma Cech á záwżdy nam w znoiu/ Vpalonym podawa chłodnego napoiu. RoźOff M. ◆ grzbiet komu trzymać: ◆ trzymać sarżą »pełnić urząd, funkcję«: Trzymałem ia tedy [...] moię sarzą cum Gratulatione Braci moich. PasPam 178.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● trzyma go iak wrobla na nici. T III 2620.