Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1634

Formy: lp M. tumult; D. tumultu; B. uż. nżyw. tumult; Ms. tumulcie; ~ lm M. uż. nosob. tumulty; D. tumultów; N. tumultami; Ms. tumultach

Etymologia: <łac. tumultus>

Znaczenia:

»wrzawa; zamieszanie, zamęt; w lm: rozruchy, zamieszki«: Gdy nam ták iuż tę vlicę dla tego widoku od Cesárzá pozwolono/ záraz iákoby názáiutrz przededniem/ nas wszytkie Gaury/ to iest Kátholiki obesłano/ y straż nam dawszy kilká set Ianczárow/ dźiwowáć sie y pátrzyć pozwolono/ bez żadney przeszkody i tumultu [...]. StarWyp B. Kozda Sessyia kozde kołowanie niebyło bez hałassow, Tumultow porywania się do Szabel. PasPam 180. W Tumultach nazabiiano wielu Zołnierzow. PasPam 185v. Co raz większe w kołach bywały Tumulty Bo tez coraz [w] większe ludzie Woyskowi wdawali się Piianstwo z ktorey konseqvencyiey trudno się było spodziewać Statku y powagi, Chyba Hultayskich terminow. PasPam 185v. Kiedy się w Wilnie odprawuie kommissyia z takiemi Tomulencyiami [!] y Tumultami od prawuie się weLwowie trochę modestius y polityczniey nizeli w Litwie. PasPam 186v. Poczną ognia dawac Senatorowie z mieyść w nogi między karety pod krzesła rozruch tumult. PasPam 230v. Kiedym to zas powiedał katholikom Mieszczanom [...] to mowili szczęscie że na WSCi tumult nie był. [tu: napad, najście] PasPam 262v. [...] niespodźianie bowiem ná mieśćie tumult/ álbo rozruch jákiś powstał [...]. GdacKon 4.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ tumult i bunt (sz. zm.): Pompeiusz wszytkich Partyzantow Mariuszowych wygładziwszy, wszelkie ich tumulty i bunty rozgromiwszy [...] drugi tryumf [...] odprawił. SzołHist 4v. Widzicie te Rokosze/ te zdrády/ te zbrodnie przeciwko máiestatom Krolewskim/ te bunty/ y tumulty w Krolestwách/ te pożogi Rzeczypospolitych. BirkRus 33.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ w tumultach i buntach bywać »buntować się, występować przeciwko władzy«: Tak kiedy podłe y płoche Serca Ludzkie wroznych tumultach y buntach, wroznych rozruchach y zawierzuchach, wroznych odmianach y zamieszaniach bywaią, przeto sie naypodleyszemi y naywzgardzienszemi naswiecie wydawaio [!]. SzołHist 11v.