Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »oczyszczenie z brudu przez polanie wodą lub innym płynem albo roztworem wody ze środkami myjącymi«: Tráfiło sie tedy iż czasu iednego śiedząc v stołu/ wedle zwyczáiu v dworu dla vmyćia rąk zdiął z pálca piersćień drogi/ y iakimiś żártámi sie zabáwiwszy/ odszedł od stołu piersćień zostáwiwszy. ZwierPrzykład 368. Ocży źimną przemyiesz wodą/ ręce schłodźisz/ W stawszy: á potym sobie vmyćiu podchodźisz[!]. OlszSzkoła B2. Co niekiedy inędy/ ále przy Wieczerzy ostátniey postánowił/ znákiem bydź może/ iż ná ten czás po wielekroć obiecował Kośćiołowi swemu Duchá ś./ iż w testámenćie swym ten nam legat kosztowny zostáwił: iż tá iest trádycya w Kośćiele Bożym/ że po vmyćiu nog Apostolskich sam krzyzmo poświęćił. AnzObjWaś 42. A ták náiadszy się/ kázdemu do vmyćiá wody podawszy zpodźiękowániem odchodzą. DelicWłos 114. [Do Judasza:] Ziemię lizać, po której Pan nasz chodził co dzień, Nie nogi do umycia kłaść, czegoś niegodzien! PotZacKuk I 557. Poddani, którzy nie osiadają gburstwa, ci są: Szymańscy, Błażek, Jan Galęndek, Stryjek, Marcin Boberek, Kulka, Jan Wachow, Buday, Wojtek Bednarz, Tomek Boberek, ci wszyscy i cokolwiek się znajdzie w tej wsi ludzi mieszkających, komorników i komornic, należą do usługi dworskiej: z listami, do umycia i strzyżenia owiec. InwChełm 166. Po skończonym bánkiećie, (ktory trwał godźin kilká przy znáczney ochoćie) prośił Hospodar Iegomośći Paná Posłá do pokoiu, gdźie eo ordine, iáko y przedtym ná tapczanie uśiadłszy, po przyiaźnym dyskurśie, káffy dáno; potym wodek páchących do umyćia, y podług zwyczáiu kádzono. RadzPos 24. Teraźnieyszych czasow nie iest iuż we zwyczaiu w godnych domach podawać wodę do umycia rąk; ci zaś ktorzy tego potrzebuią, powinni wyiść z pokoiu y kazać sobie wody podać. CasaZdziebGalateusz 90. Oto sznur, czyli pęmpkowy Flak zawiązać, i urżnąć, co się tak robi: złożywszy nić w kilkoro, przeciągniey ią woskiem, zawiąż Flak pempkowy na palec, albo na dwa, przed brzuchem, i znowu drugi raz na dłoń tenże Flak dali przewiązać potrzeba, pomiędzy związaniámi przeżniey, odday dziecko do umycia. PerzNauka 81. Piotrowych nog umyćie. JagDworz Ciii. Bálsam siárczany na to [krosty na głowie] iest osobliwy smáruiąc niem po każdym umyćiu głowy[!]. VadeMed 38.

2. »w religiach: rytualne opłukanie części ciała wodą przed modlitwą«: W pośrżodku tego Placu bywały rożne Fontanny dlá umyćia rąk y twarzy przed modlitwą, ná ktorych mieysce nastąpyły potym naczynia z wodą Swięconą. HylJMOpis 9.