1. w funkcji zwrotnej »oczyszczać się z brudu przy użyciu wody lub innego płynu lub roztworu wody ze środkiem myjącym, np. mydłem lub →ługiem«: Rekcja: z czego, czym ‖ w czym
Zbytnie zabobonámi się báwili ku źrzodłom y wodom bieżącym/ y tám się vmywáli z rozmáitemi caerimoniámi dla otrzymánia zdrowia. BotŁęczRel V 4.
Wodká z niego palona/ płeć cudną y głádką czyni/ vmywáiąc sie nią. SyrZiel 61.
Po niej, jako stały Długim rzędem, wszystkie się panny umywały. SzymSiel 84.
Vmywam co/ vmywam śię. Abluo me [...]. Kn 1189.
Małoby ta co robiła, Ledwieby chłopka nie biła; Ni do rolej, ni do bydła; Codzień umywa się z mydła, Jeść uwarzyć — nie pomyślaj, W rynek chodzić nie — wymyślaj! JarzGośc 16.
Vmywayćie sie/ kiedy chcećie á Siądźcie do stołu. PolPar 129.
A jako oni, gdy się rozjeżdżali, Dobrzy druhowie wzajem sobie dali Na niezabudesz, że gdziekolwiek będą, Choć w tysiącu mil od siebie usiędą, Żeby się jedną wodą umywali, Jednym ręcznikiem oba ucierali: Tak i ja teraz, a i toć też gadka, Nie mogąc naleść inszego zadatka, Inszego znaku życzliwości mojej, Ktoryby ręki był godniejszy twojej: Ten ci posyłam. MorszZWierszeWir I 393.
Wstawszy nie vmyway się/ áni też cesz głowy/ Nie bęndzieć nic od tego/ choć ćię gromią słowy. Drew ći nie każą rąbáć/ nie choć też po wodę/ Ieślić po wodę każą/ vczynże ty szkodę. NowSow C3.
Ołow roztopiony iż gołą ręką bez lezyi ciała, może kto bráć, y nim iák wodą się umywáć, wielu swiadczy, w ten sposob. Byle tylko pierwey ręce námaścił sokiem Merkuryalnym, Portulaki, y Malvavisku z białkiem iaia zmięszanym. Atoli rádziłbym tey experyencyi pierwey zprobować choć ná kociey łápie, á nie własney ręce. BystrzInfElem Uv.
Zrzodło iest w ktorym gdy się umywáią, śiwieią ludźie. DrewsWybór F.
Weż ćwierc funta ośrzodka chleba żytniego prosto z pieca, białkow cztérech świeżych iay y puł kwarty octu, ubii dobrze wszystko razem y przecedź przez chustę, tym pierwey twarz dobrze wytrzyi; a potym wodą wyżey wyrażoną umyway się. AlletzAlb 85.
Kto by sie chciał zalecać, a nie miał urody, Kazać mu sie umywać kilka raz u wody. DzwonStatColumb 13.
◼
Przenośnie:
◼
Tám pierwsze Pokoie Drogo znaydziesz obite y sług w nich stroynieyszych Niż przed tym kompánią. Potrawci smácznieyszych Stoły złote dodádzą/ y Pástow/ y sokow/ Lestrygonskie Imbryki; igrzysk y widokow Ku czci twoiey rządzonych Theatrá nie zniosą/ A coś się tám ná on czás vmywáłá rosą Z pereł srebrnych zbieráną: w Abrozyey pływáć Szczero będziesz/ y dobrych wiecznie dni záżywáć/ Dopieroż się pokażesz z pieknością tą swoią W oknie owym/ będąc iuż ozdobna oboią/ Y zewnętrzną y zwierzchnią. TwarSPas 113.
◼
Płynie z przebitych krew piersi rynsztokiem, Miecz obosieczny na wylot przechodzi, Krwi szabla chciwa umywa się sokiem Puszczonym z serca a dusza wychodzi Z pięknego ciała, miłość rączym krokiem Na swoję sprawę skwapliwie przychodzi. LubSPir 31.