Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, Kn, T, L, SWil, SJP notują
SXVI (?), SW (?) nie notują

Formy: lp M. urząd; D. urzędu; C. urzędowi; B. uż. nżyw. urząd; ~ lm D. urzędów; B. uż. nosob. urzędy

Znaczenia:

1. »funkcja państwowa,kościelna, wojskowa; stanowisko, godność«: Urząd Kn 1199-1200. Chciałęm bydz w zwiąsku bo mi tam iakis urząd kanclerski iuz byli naznaczyli. PasPam 120. Iezeli zas ztey racyiey że to WMMPanowie, Funkcyią kancellariatus [pisarza związkowego] chcecie namnie włozyć w tym ia gotow parere [być posłusznym] woli WMMPanow y słuzyć pro posse meo cum Conditione [według możliwości moich pod warunkiem] że bym nieprzysięgał bo mię ani tęn ani zadęn Urząd [...] do tego Nieprzywiedzie. PasPam 122. Iest w respekcie u WMMPana Urzędu mego Hetmanskiego prerogatywa. PasPam 172. Dawano mi Urzędy. A iam widział zemi było chleba potrzeba. PasPam 179. Stanął tedy Dekret Infamia Exelium [wygnanie], y Prywatio [odjęcie] Urzędow. PasPam 191v. Xiązę Io MSC z Prazmowa Funkcyiey urzędowi Swemu nalezytey nieczyni dosyć. PasPam 232. Czynił ci Arcybiskup te Ceremonie co do iego Urzędu nalezały. PasPam 233v. Urząd [...]. T III 2437.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ urząd apostolski (sz. zm.): Przez ktorego wzięliśmy łáskę y urząd Apostolski. BG Rz 1, 5. [...] był w sukcessyiey urzędu apostolskiego posádzony tu ná Káthedrze Stánisłáwá świętego/ gdzie ták wiele ludzi zacnych y świątobliwych siedziáło. StarKaz II, 625. Apostolski urząd [...] Apostelampt. DasHünDict . ▲ urząd babiński:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ być na [urzędzie]: Pukarzowski Towarzysz natenczas Starosty krasn[o]stawskiego, ktory tego Urzędu co mnie częstowano nasiebie affektował iakoz y był na nim. PasPam 122v. ◆ być bez urzędu: To we mnie umartwili [...] powiedaiąc że to accessus [pierwszy krok] do wyszszych Honorow [...] Alterum [po wtóre] ze dla samego Głosu na Seymiku ze by się go prędzey doczekać, nizeli ci co bez Urzędu są. PasPam 219v.

◼ Przenośnie: ◼ A ta Panna co tez ma w Niebie za urzędy Czy tąm u Astrophilow zgodne zdania wszędy Ze gdzie się Instancyią swą Interponuie wszędzie grozny[ch] Planetow Srogość Mityguie. PasPam 272.

3.zbior. »urzędnicy«: Ich Oris Confessionem [ustne zeznanie] zpieczęcią Mieyscką y Attestacyiami Burmistrzow y całego urzędu Wziąłem. PasPam 158.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ urząd biskupi: Odszedł ten ktory vrząd pracowity káznodzieyski przez lat 50. y więcey odprawuiąc/ trzymał ná sobie wielki y pierwszy ciężar vrzędu Biskupiego. BirkSkar 28. Lecz Stolicá Apostolska/ wdostoięnstwie się swym y władzy sobie od sámego Bogá daney poczuwáiąc/ y o ták wielkie znieważenie władzy vrzędu Biskupiego zdeymuiąc/ rozumu Plebanow y Mistrzow onych Páryskich/ iáko sie nizey wresponsie ná drugi discurs powie/ náuczyłá/ y koniec wszystkiemu vczyniłá. SzemGrat 4. Papież [...] widząc iáki pożytek z wielości Akademiy/ y z rozmaitości szkoł/ zwiádomością stolice Apostolskiey/ y Biskupiego vrzędu stworzonych/ záwdy w Kościele Bożym bywał/ y iest. SzemGrat 70. Czego doznał on pobożny Biskup/ ktorego gdy przy stole Cesárskim siedzącego Cesarz upominał/ áby Urząd swoy Biskupi wiernie y sczerze jáko prawdziwemu Biskupowi y Pásterzowi Owieczek Krystusowych należy/ bez respektu y względu ná Osoby wykonywał: [...]. GdacPrzyd 12.