Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: URZĘDNIK, URZENNIK

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1616

Formy: lp M. ; C. urzędnikowi; ~ lm D. urzędników; B. uż. osob. urzędników // urzenników

Znaczenia:

1. »ten, kto sprawuje urząd«: Nie mni tyż w lepszym poszanowaniu i ućciwości stan senatu koronnego, także urzenników koronnych, co panu są przydani do straży i do rady obmyślawania dobra pospolitego. AktaPozn I/1 456. Bardzo niewiele uszło Woiewodow kniaziow Boiarow Dumnych Urzędnikow Carskich siła bardzo na ginęło. PasPam 108. Tak Miłościwie do Przeproszenia Swego wszystkich zgromadzonych Urzędnikow y Deputatow przypuscić ma Przypuszcza Do tegoz Przeproszenia y Urodzonego Ierzego Lubomirskiego. PasPam 209v.

2. »rządca«: Owe [konie] co się po ogrodach poniewierały kazałem Urzędnikowi aby pobrał [...] ze by na nasz karb kto inszy nie obłowił się. PasPam 157v. Insze koni[e] y te nasze cosmy namieyscu lepszych po zostawiali na Rubaszynstwo Oddałęm Urzędnikowi y chłopom. PasPam 157v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ urzędnik gęby »królewski kucharz«: LES OFFICIERS de la Bouche chez le Roy (sont ceux qui luy apprestent à manger.) Coqui regii, [...]. URZĘDNICY gęby, stołu, kuchni u Krola, ci co Krolowi ieść gotuią. DanKolaDyk I, 213.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Chłop rádby co tydzień Woytá/ co miesiąc Vrzędniká / á co rok inszego Páná miał. RysProv II, 5. ● Sędziá co dáry bierze/ Vrzędnik co z chłopy bráta. Niepewni są. ŻabPol B3.