Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1641-1653

Formy: bezok. ustąpić; ~ cz. prze. lp m 1. os. ustąpiłem; ustąpiłem; 3. os. ustapił; ż 3. os. ustąpiła; lm mos 3. os. ustąpili; nmos 3. os. ustąpiły; ~ cz. przy. pr. lp 1. os. ustąpię; 3. os. ustąpi; ~ tr. rozk. lp 2. os. ustąp; ~ im. uprz. ustąpiwszy

Znaczenia:

1. »cofnąć się«: Co przypadnie wał to y nas y Barkę przykryie co tęn ustąpi człowiek trochę ochłodnie spoyzysz aszcię taki drugi dogonia. PasPam 67. Y Dyaboł ustąpi kiedy Bog ma kogo Skarać. PasPam 76v. Iakes my tedy weszli wPod lasze Moskwa ustąpili ku Mscibowu ktorzy z Trubeckiem, Herskim zabiegi czynili koło Sniatycz y koło Brzescia. PasPam 81. Iuz piechota co stała przy karawanach na Rynku ustąpiła do Sieni. PasPam 98v. Wołoskie szelągi [...] ustąpiły z Małey Polski ale W Wielgopolszcze wszystkie sobie Stolicę założyły. PasPam 187. Spraw się y zadusze te ktore ex occasione [z powodu] woyny z Ciała na Smierć nieprzygotowanego ustąpiwszy nietam poszły gdzie by były disposite [przygotowane] umieraiąc mogły się dostać. PasPam 195v. Co ty masz zaszczęście iam się skrył zapiec a musiałęm ustąpić a tys się osiedział. PasPam 201v. Iest to tu Mieysce Woiewodztwa krakowskiego albo WSC Spokoynie Stoy albo ustąp. PasPam 244. Wszyscy Niemcy za Mosty Sromotnie ustąpili Mosty na Donaiu kosztem pobudowąne samisz spalili. PasPam 267v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ placu ustąpić »wycofać się z pola walki«: Y tego Nie trzeba Lekce warzyc ktory choc trochę placu ustąpi a znowu wraca się y biie. PasPam 268. ▲ jednym krokiem nie ustąpić »ani odrobinę nie ustapić«: Dla Grozby zas Bog widzi że iednym krokiem nie ustąpię. PasPam 145. ▲ piędzią nie ustąpić: Było tedy z kwadrans dobry że ani ten temu piędzią nie ustąpił. PasPam 105-105v.

2. »zrzec się na czyjąś korzyść«: Wsiadłęm na konia. Aże Rosławski leci, zdyszał się nuz koło mnie ustąp że mi tego [funkcji przystawa] rzekłes słowo bierz sto bitych. PasPam 163. Kontrakt o te dobra spisałęm y piniądze wyliczyłem przed Szescią Lat, Pan Chełmski Obozny koronny niechciał tego ustąpić pro tunc [wtenczas]. PasPam 248v. To wszystko na iedno Pasierba unizenie a przyiacioł Instancyią darowałem nawet i dozywocia ustąpiłęm nic zanie niewziąwszy. PasPam 283.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ ustąpić targiem »odstąpić coś za ustaloną zapłatę«: Tam zastałęm owych Katanow Nuz zemną w Traktat że bym tego ustąpił targiem. Tedy daiemi Zyrosławski 100 bitych Talerow. Pozwoliłęm. PasPam 160.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ ustąpić ceny »obniżyć wymierną wartość«: To napisawszy przydam co [mię] wielce solatur ze WMMP. wrozisz albo sobie obiecuiesz faci[lem] w przedaniu tych Łubnic. P. Podskarbiego, y ze znacznie vst[tą]pi podaney onych ceny. OpalKListy 58.