Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, L, SWil, SJP notują
SXVI (?), Kn (?), T (?), SW (?) nie notują

Formy: lp M. wóz; D. woza; wozu; C. wozowi; B. uż. nżyw. wóz; N. wozem; Ms. wozie; W. wozie; ~ lm M. uż. nosob. wozy; D. wozów; C. wozom; B. uż. nosob. wozy; N. wozmi; Ms. wozach

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiNiewinne dziateczki niedawno od lwa tatarskiego z paszczeki wydarte, niedawno krztem ś. omyte, przez wielmożnego Hetmana polnego koronnego na wozów kilkadziesiąt pozbierane, chwalcie Pana krzykiem i płaczem terazniejszym. BirkBaszaKoniec 261. Teraz chlubá nam z tego máło nienádáremna/ nádáremna y vćiechá. y boię sie áby sie my z tego nie ták właśnie chlubili y cieszyli/ iák gdyby kto spadszy z wozá wbłoto/ ćieszył sie z tego/ że śiedźiał ná woźie. SmotApol 191. Był tedy pogrzeb obudwu razęm krolow na zamku krakowskim dnia 13 Stycznia obudwu Trumny pole siebie stoiące na iednym wozie wieziono. PasPam 248. W obozie piwa i miody warzono y wozy tak szły na targi w Maydan iak przed Laty do kazimirza. PasPam 249. Iadąc gdzie kolwiek mimo rzekę Staw, wydra była Sieci nie trzeba. zsiadszy trochę z woza robak hul hul. To Robak poszedł wyniosł iakie ryby ta woda miała. PasPam 253. Kiedy mu Woz uwiązł na przeprawie to wyiąwszy nąmiot z woza słuszny Turecki zdobyczny to go posłał przed konie że by się prędzey z błota dobyły y tak woz wyprowadziwszy owego Namiotu w błoto wtrętowanego odiechał. PasPam 268-268v. Wedle iednego Młyná ktory zowią Marycnmyhle, gdzie Sásowie Oboz swoy mieli, stánęli Sásowie znowu wszyku chcąc się z Szwedámi ieszcze raz potkáć, ale, że Szwedzi zwielką furyą ná nich nácieráli, znowu porzuciwszy, y opusciwszy Oboz zwielką Confusią uciekli Wszystkie ych Wozy, Namioty niektore Znáczki y Chorągwie, Działa w Báteryách, Záháry álbo Mágácyny ze Zbożem, Chlebami, Mąkámi, Owsámi y inszymi Zywnosciami, to wszystko się wzdobycz Szwedom dostáło. RelRyg 4. Obrazków na ćwierć, miedzianych, w ramkach złocistych, z ekspressją jeden w drobnych figurkach wielu ludzi i koni z wozami, drugi nad rzeką Pallady, Junony, Venery. InwObrazŻółkGęb 177. Jeżdżąc widzieć zwierzyńce moje, com pozakładał na różnego gatunku bastardy, postrzegłem dwóch wilków, chłopa z wozem jadącego atakujących. RadziwHDiar 137. Nieprzestaią woienne u nas wszędzie czynic przygotowania; dnia bowiem dzisieyszego z Czech przyszło kilka set wozow z ammunicyą, które do Węgier w dalszą puszczaią się podróż. GazWil 1771 37 4 nlb.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wóz archiwowy: ▲ wóz bryczny: Skora z wozu brycznego Niecała. ArchRadziw 1638 256, 18.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wóz chłopski: Kárá do ciężarow gruba. Sarracum [...] Saracum [...] Serracum [...] Plaustrum [...] vide. Wóz chłopski. Kn 265. Kolásá/ Vectabulum [...] v. Wóz chłopski. Kn 288. Woz chłopski/ kolásá. Plaustrum. Katay. SzyrDict 485. Znaliaszy wpoliu iako Dragun powiedział, dał do nas utrapionych rodzicow na wozie drabiastym chłopskim prziwiesć. VorLetSkarb 63.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ poczwórny wóz (sz. zm.) »antyczny rzymski wóz dwukołowy, zaprzężony w cztery konie; kwadryga«: Tak chcący od swej osi giniesz, Faetonie, gdy w poczwórny wóz wprzęgasz nader żartkie konie; tak też i ty, Ikary, pnąc się pod obłoki, ciężkim skrzydłem gruntujesz ocean głęboki. HugLacPrag 77. Filip Krol Macedoński z Apollina Bożka odpowiedzi; powineń się był warować quadrigam, to iest poczwornego woza; co on obserwował; nigdy poiazdu niezażywał, owszem z całego Krolestwa ie wyrzucić kazał. Na mieyscu nawet Quadriga zwanym, postać wystrzegał się, ale się nie ustrzegł, bo Pausaniasz Adwersarz zabił go, takim miecżem, na ktorym quadriga, to iest woz poczworny był wyrysowany. ChmielAteny III 44. Potym IMPERATOR na poczwornym Tryumfalnym Wozie złotym, lub z kości Słoniowey, Laurowym ukoronowany Wieńcem, takąż piastuiący roszczkę w prawey ręce, wiezdzał cum Plausu Orbis et Urbis, w Togę ubrany Tryumfálną. ChmielAteny1755 I 466.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Babá z wozu/ kołom lżej. RysProv 12. ● Baba z woza kołkom lzey. PasPam 75. ● Ieśli się kto náprze z strony koniá/ wozu/ sukniey/ żony/ ku iákiey kolwiek potrzebie/ nie puszczay z domu bez siebie/ woz połamią/ suknię zmáżą/ koń osádnią/ żonę z łáską odeszlą. RysProv C1v.