Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»pochodzący z Włoch«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bot. opich włoski: Macedonska Pietruszká/ ktorą Opichem Włoskim/ ábo Greckim zowią/od podobieństwá pietruszki nászey ogrodney. SyrZiel 1083. ▲ zima włoska »łagodna, ciepła, taka jak we Włoszech«: Zima tego Roku była własnie Włoska bo wszyst[ka] bez Sniegu y mrozu na Saniach nic nieiezdzono Rzeki niestawały, Trawy zielone. PasPam 257v-258. ▲ umieć po włosku: Przyprowadzili iednego Co umiał po Włosku. PasPam 63. ▲ chodzić po włosku (sz. zm.): Chodzę po włosku/ etc. vide Po włosku. Kn 68. ▲ cząbr włoski (sz. zm.): Wziąć Cąbru Włoskiego, ktory też Dzięcieliną zowiemy, Grekowie Thymum, łotow pięć dwádzieścia, Bożegodrzewká czterdzieści. SyrZiel 371. Wziąć [...] Szmeru Włoskiego/ ktory też Dzięcieliną/ y Cąbrem Włoskim zowiemy/ nasienia Aminkowego/ ábo białego Kopru/ po dwu łotu. SyrZiel 411. Ten [wyłup] po Dzięcielnicy/ ktorą też Włoskim Cąbrem zowiemy/ wiie się y oplata/ biorąc od niey nazwisko/ moc y siłę. SyrZiel 503. Cząbr Włoski/ vide Dzięcielnicá. Kn 94. ▲ kapusta włoska: Potrzeby Ogrodne. [...] Kápustá Włoska, Brochul. CzerComp 2. ▲ cebula włoska: Nádewszytki winny ocet z Włoską cebulą przyprawny, dobry. PetrSInst D4. Trzecia [cebula] którą Włoską [cebulą] zowiemy/ abo łupną/ Oszłochowi abo Askalonickiey cebuli podobna/ tylko że we wszytkich częściach y okolicznosciach wietsza. SyrZiel 1221.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● (war.) Polski most/ Niemiecki post/ Włoskie nabożeństwo/ wszystko to błazeństwo. RysProv XIII, 1.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bez włoski »gatunek lilaka«: Drzewo rodzajne i nierodzajne jest, ogródek pod oknami, w którym jest ziele: bukszpan, bez włoski, brzeskwinie. InwKal I 189. VVystrzyż sobie z papieru białego czworo listkowe kwiateczki, takie iakie na bzie białym włoskim bywaią. SekrWyj 51. Zrobić kwiecie lśniące się, ná podobieństwo bzu włoskiego. SekrWyj 51. Záraz z Wiosny zbieray te kwiecia [...] ze bzu włoskiego, z hiszpáńskiego, biedrzeńcowe etc. CompMed 636-637. Bez [...] bez włoski. Huck auf die Magd, Welcher Hollunder. lilac, lilas. T III 35. ▲ bot. ziele Matki Bożej włoskiej: ▲ rumianek włoski: Chamomilla Romana, Rumienek włoski [...]. CompMed 21. ▲ cząbrzyca włoska: Cząbrzycá Włoska/ Wyłup tymowy/ kámionká/ dźięćielicá Włoska/ Epithymium. Kn 94. Cząbrzyca włoska. (epithymum) Stoltz-Kraut, Thym Seide. épithyme; mousse qui vient autour du thym. T III 173. ▲ mila włoska: Milá Polska ieżeli ma cztery Włoskie, liczy Stay 32. Ponieważ milá Włoska liczy stay 8. á cztery rázy 8. czyni 32. SolGeom II 145. Mila Z Łacińskiego Milliare według pierwszey swoiey sygnifikácyi iest wymiar długości drogi ná krokow Geometrycznych mille to iest 1000. A stai Geometrycznych 8. Jákiey miary zwyczaine są mile Włoskie y Angielskie. BystrzInfRóżn Z2.

PO WŁOSKU
w funkcji przysłówka

Formy:

Znaczenia:

»w języku włoskim«: Zowie się tedy [Bóg] po Hebraysku Iehova; po Syryisku Ella; po Chaldeysku Eyla; po Arabsku Allo; po Egipsku Goni; po Etyopsku Abba; po Ormiańsku Derd; po Georgiańsku Moti; po Abyssińsku Agei; po Persku Syri; po Łacinie Deus; po Grecku Theos; po Illirycku Boog; (iest słowacki kray) po Hiszpańsku Dios; po Włosku Idio; po Francusku Dieu; po Niemiecku Gott; po Węgiersku Atya; po Moskiewsku Tios; po Czesku Bouh; po Polsku Buog; ale teraz Polacy diphtongum uo, efferunt za o, y mòwią Bog; po Belgicku, albo Niderlandzku Goot; po Angielsku Good; po Szkotsku Goed; po Libernicku Nieh; po Hetrusku Esar; po Saraceńsku Agdi; po Magicku Orsi; po Assyryisku Adad; po Koptyisku Geos; po Peruańsku Zimi; po Indiysku Tura; po Syneńsku Tali; po Tatarsku Anot; po Hesperydiysku Agad; po Kalefroneńsku Solu; po Kongońsku Aneb; po Angolańsku Anup; po Maurytańsku Alla, po Filozofsku Abda; po Kabalistyńsku Agla; po Isladiysku Gudi; po Kánadiysku Riuh; po Mexikańsku Bosa; po Kwityńsku Hoha; po Parakwariysku Piur; po Hilicku Hana; po Filippinicku Mora; po Iapońsku Zaka; po Samotraceńsku Pola; po Narsingicku Bila; po Melindycku Abag; po Maldywicku Obra; po Zaflanicku Bora; po Ormuzańsku Alai; po Cyreneńsku Popa; po Elamicku Para; po Tybetycku Geza; po Bakryańsku Sila; po Karmanicku Suma; po Albarycku Bogo; po Beotycku Aris; po Kamboyańsku Miri; po Kreteńsku Deos; po Gymnoficku Tara; po Brachmańsku Pora; po Mogolsku albo Mogerycku Alli; po Peloponeseńsku, albo Moreysku Dyos; po Frygsku Zeut; po Tracku Kalo; po Adenicku Illi; po Mezopotańsku Ella; po Moldawsku, czyli po Wołosku Dzeu. ChmielAteny III 2-3.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]