Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1634

Formy: lp D. wczasu; B. uż. nżyw. wczas; ~ lm D. wczasów; B. uż. nosob. wczasy

Znaczenia:

»okres wypoczynku, relaksu; wygoda, spokój«: [...] w Bogá w Troycy iedynego vwierzywszy/ y Wiárę Kátholicką przez Chrzest święty przyiąwszy/ teraz wszelákich wczásow/ rozumu/ życia/ polityki/ nabożeństwá/ z Polaki brát á brát/ záżywáią. NowinyMosk D2v-D3. Ogrodzie wdzięczny, niech mi wolno będzie Przechadzki dziś po tobie zażyć i z swoimi Smutkami twe uciechy w jednym zmieszac rzędzie I zażyć wczasu pod cieniami twymi. MorszAUtwKuk 22. O biedne komornice/ iák nędzny wczás maćie Iż pod szopą/ śiećiámi poszytą/ mieszkacie! ŁączZwier E. Nie przychodze do ciebie na wczasy y roskoszy zadne, ale na zakręty y fasoły trudne... SzołHist k. 12v. Weźmicież sobie na wzór święty żywot Jego, On będąc Panem wczasu nie zażył żadnego, Na męki i śmierć straszną gotowym się stawił, By nas przez to wiecznego zbawienia nabawił. PsalArianBar II 658.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wczasy domowe: o przystastwo widziało mi sie dnięm iednem że to w dobrym bycie [...] Bo mi y wozami [wozy] naładowano takiemi Specyałami iakich Nie w obozie ale przy domowych tylko wczasach zazywaią. PasPam 82.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ odprawić swój wczas:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● [...] potrzeba nie czeka pogody i wczasu [...] T III 1570.

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1610

Formy:

Znaczenia:

»we właściwej porze, odpowiednio wcześnie, póki nie jest za późno«: Boiárzyn ieden ktory setnikiem był w zamku te słowá wyrzekł: przecię kiedy nam siły nie sstánie/ poddác sie musimy/ á lepieyby wczás. BielDiar Biijv. Erubescant impij/ poki żyią/ że ták ledáiákiemi są [...] nie popráwiáli się wczás [...] wczás przeto dla Boga wczás. StarKaz 351. ...iesliby gospodarz wczas na robotę wyprawił, a czeladnik omieszka, w troynasob ma bydz karany. KsKasUl I, 322.