»wojak służący bez żołdu; ochotnik«: ...na ten czas Polsky Hetman Stanisław Żółkiewsky z quarcianem zołnierzem y Volontariuszow niemałą gromadą na Sarnowcu oboze[m] lezał czekaiąc na przyscie szkinderbaszy y Tatarów.OssJŻywrkp. 19v. ...ich to własna Reguła iáko się powiedźiáło/ wiárę między pogány szczepić/ miedzy Heretyki y Schismátyki oney bronić/ á między Kátholiki przez náuczánie młodźi wszkołách y cwiczęnie ich/ wykorzeniáć grzechy/ y złosć wszeláką/ á nabożeństwo iáko na bárdźiey rozkrzewiać; ále tesz y dla tego że woluntáryuszow pomagáiących dobru pospolitemu/ pismo święte/ y káżda Rzeczpospolita wielcę á słusznie pochwala.SzemGrat132. Żołnierz dobrowolny/ Woluntáryusz. Voluntarii milites [...] Euocati milites.Kn1446. Woluntariusze dobrze staneli, alie ich tez legło zaraz więcei siedemdziesiąt.VorLetSkarb270. Woluntáryuszow/ y Ochotniká wprędkiey potrzebie może być w Woysku więcey/ ábowiem káżdy szláchćić/ nie tylko Pan ná Vkráinie iest ták porządny/ że konie/ Czeladź y insze Rynsztunki ma pogotowiu...FredKon92. Ochotne Woysko Stroy kratki Wolęntarz to iest w Ciele Ludzkim Affekt Moia wielce MScia Panno, ktory od inszych zmysłow zadnych nieprzyimuiąc Ordynansow swoią własną rządzi się Imprezą I na ktorą kolwiek stronę zechce y sąm siebie y Serdeczną moze nakierować inklinacyią.PasPam80. Przyłączono tedy Loznych do Wolęntarzow.PasPam103. Luzni z Wolęntarzami tak odwaznie wpadaią na szyki ze ledwie Tatar tak natrze z goła wewszystkich sroga była ochota.PasPam106v. Pytam co to za ludzie powieda ze woląntarze Pana Muraszki.PasPam154v. Miech więm co za interes albo raczy praetensyią macie do Rzpty bywszy woląntarzami.PasPam155v. Bywaią u nas w Polszcze żołnierze, co ich Woluntaryuszami zowią, czegoż się po nich spodziewać?MłodzKazIV, 316. Tych voluntáriuszámi zwano, ktorzy się dobrowolnie zá Panow swych biiáli.AndPiekBoh17. Przybiegli do Częstochowy hostilissimo animo; natrafiwszy szlachcica Zdziesiulskiego jadącego do miasta po chléb, tego zabił niejaki Nawa woluntier, szlachcic szląski hultaj...OtwFDziejeCzech268. Woluntarzow tu wiele, lecz nie swáwolnych, bo swą wolę poddaiących Marsowi: Co Szlachcic, to szukacz sławy przez słuzbę woienną: w ktorey innych animowáć, sami z iedney sławy, nie z żołdu profitowáć maią in animo.ChmielAteny II690. ...szedłem na Łebedynec, gdziem wziął z sobą P.Dunina za Woluntera...RadziwUDiar A2. Die 29 Czerwca, rowno ze dniem nadciągnął w Łebedyncach z Powołoczy P. Budkowski Rotmistrz Pawołockiego Pułku we dwudziestu Kozakow, przybył też do nas za woluntara JMć P. Prószynski...RadziwUDiar A3v. ...wchodziłem do Miasta y stanąłem przed Jezuitami, kazawszy ludziom stanąc w polu ze wszystkiemi Officerami y woluntarami...RadziwUDiar A4v. Lecz jako przeczuwało serce me niesprawiedliwość w tym panie, służąc z nim wespół protun królewiczem za wolontera w cesarskim wojsku...RadziwHDiar85.
◼ Przenośnie:
◼ Wolęntarz to iest w Ciele Ludzkim Affekt.PasPam80.