W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 29.08.2023
WOREK rzecz. m
Słowniki:
nie notują
Formy: lp M. worek; D. worka; worku; C. workowi; B. uż. nżyw. worek; N. workiem; Ms. worku; ~ lm M. uż. nosob. worki; D. worków; C. workom; N. workami; Ms. workach
Znaczenia:
1. »torebka na pieniądze, sakiewka«: Monárchá/ Krol potężny/ często żyie w nędzy/ Ten co worki nábiiał/ postradáł pieniędzy W niewoli: bo nietylko złotem swym nie władni/ Lecz y sam nie swoim iest/ ták mu żyć iák pádnie Wola nieprzyiaćielska/ ktory plon ma iego/ Práwá dáie y sfuka iák nie ná wolnego. WitkWol A4v. Wszytek ich zamysł (dobre i cnotliwe jednak ominąwszy) aby worki swe natkali; rozmaite tedy fortele wymyślają, aby ubogie mieszczany, kmiecie, goście trapili; na co koronnych drugdy praw przyciągają, do których swego mammone niesprawiedliwości jako do sieci napędzają. BirkBaszaKoniec 267. Pani jedna z senatorek, Nasypawszy dobrze worek, Ministra promowowała I prezydentem mieć chciała. DolNowKontr 317. Rzekę prowiant nasz piniądze wasze schowaycie do worka znimi. PasPam 154. Zerosławski siedzi u mnie Talerow worek lezy przed nim. PasPam 163. Nawet worki Talerow wielkiemi na Ziemi lezały stosami. PasPam 260v. Nawet piniądze Albo stosami w workach naziemi lezące albo tak Goło naziemi w Namiocie. PasPam 261.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dobry worek »pełna kiesa, dużo pieniędzy w sakiewce«: Iezeli macie dobry worek biegayciesz ten będzie między wami medyatorem. PasPam 170v.
Związki frazeologiczne: wytłoczyć worek: WYTŁOCZYĆ komu worek wyszlamować mu szkatułę do ostatniego grosza. DanKolaDyk II, 384. ◆ karać workiem kogo: mperatorowa teráznieysza Elżbieta, iako rzadkich przymiotow Monarchini temperowała grube y tyrańskie Prawa Moskiewskie, do karania służące, polityczne y łaskawsze stanowiąc: toporow, knotow w szkaradnych tylko excessach zażywaiąc, więzieniem, workiem, karząc występnych. ChmielAteny IV 418.
2. »torba zawiązywana u góry, zazwyczaj służąca do przenoszenia, przechowywania czego«: Iedni biorą ośm łotow korzeniá Dźięgielowego suchego/ drobno pokraiánego/ á z grubá przetłukszy/ w worku płoćiennym zászywáią y z trzasczkámi z Lesczyny/ do ośmi gárncowey báryły kłádą/ Mosztu dobrego ná to nálawszy... SyrZiel 95. Worek cielęcy alias wezgłowek. InwEwyBęt 96. Kiedy iey [ryby] łeb z worku dziorą wytchnie przysuągł by drugi że bociana ma w worku. PasPam 65. Weś Bursztynu tártego, násyp w worek, przeszyi, weś Pieprzu długiego, przetłucz, náley gorzałką dobrą, niech moknie przez noc, ta gorzałką skrapiay często worek, y przykładay w tył głowy. CompMed 43. Pieczęć w iedwabnym worku na Ratuszu Elblągskim zapieczętowana od Prezydenta Ziem Pruskich w depozycie złożona bywa: Archivum zaś Prowincyi y Kancellarya w Toruniu. SzybAtlas 157.
Związki frazeologiczne: : DanKolaDyk .
3. »fałd skórny u zwierząt i ludzi«: ...Zeby iednak tak Godnym y Wielkim Powagi y Mądrości Autorom nie zdaliśmy się detrahere: satiùs trzymać że Pellicani nômine ma się rozumieć Sęp iakiś Egypski in Sensu Gesnera: albo że to nie ten iest co Onocrotalut, alias bąk z łyszkowatym pyskiem, z workiem pod szyią wielkim, ktory się przy Pòlskich znáyduie stawach y rzekach, siebie rybkami, nie Dzieci krwią własną karmiący. ChmielAteny1755 I 126. Zwierz dziwny w Pervacum y w Brasilii [...] znayduie się do Lisa podobny, przednie Małpy maiąc nogi y zadnie, uszy maiąc gołe, iak Niedoperze. Pod brzuchem maią ze skory worek, albo torbę, w ktorą, zostaiąc w iakim niebespieczeństwie, Dzieci swoie chowa, z niemi na inne przenosi się mieysce. ChmielAteny1755 I 591.
4. »woreczek żółciowy«: Ná práwey stronie iest wątrobá, w tey się pokarm w krew obraca, y co w nim się náydowáły zgodnego do żołći, do worká żołći odchodźi: á co melancholicznego do śledźiony TylkRoz 144. W gniewie także się duchy zápáláią ktorym gorącá przydáie żołć w swoim worku w zwieráiąc. Niepoprawne zródło 273.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: PK