ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Data ostatniej modyfikacji: 29.02.2024
Najwcześniejsze poświadczenie: 1617
Znaczenia:1. »przepowiednia, wróżba«: WRożkámi/ cżárámi/ trzewámi y burtámi/ nietylko Assyriycżykowie/ Cháldei y Egiptcyanie báwili się/ ále też y Tátárzy. CzyżAlf 57.
Wrożką był y tego/ iż przećiwko Kośćiołowi wszytkie oręża w kupę zebráne/ nic nie porádzą/ by się też spiknęły y z bramy piekielnymi. Wrożką był onego pokoiu/ ktory mieszka w pierśiách káżdego człowieká... BirkOboz 56.
Przecz ná skáłách vtykam/ náwet zágrążnąwszy Topię się w Oceanie/ me żagle bez zwrotu. Ieszczesz mię pewne wrożki wiodły do odwrotu Miłośći; przy wyprawie gdym list vpuśćiłá/ Y me prożne nadźieie tabliczká zrządźiłá. OvŻebrMet 236 (226).
Wnet wróżka nieszczęśliwa zaigra mu w głowie, Zwłaszcza słysząc, że w jednym Władysław z nim roku, A nuż się trzeba będzie z nim potykać w kroku? PotWoj1924 146.
Niejednaż by królewna, niejedna pieniężna, Fortunę za urodę frymarczyła, księżna; Lecz nie idą frymarki i daleko prędzej Niż bogata a szpetna, piękna bez pieniędzy Idzie za mąż, nie trzeba guseł, wróżek, czarów: Szczęścia poprawić możesz, nie natury darów. PotFrasz2Kuk II 247.
Kto gusłom, wróżkom, gwiazdom, snom i nowym cudom, Nie Bogu, ludzkich wierzy wymysłów popudom, Przy łojowym kaganku chodzi choć w południe, Mętną wodę z jeziora pije, miawszy studnie; Pogardziwszy gołębiem, woli nietoperza... PotMorKuk III 197.
Słuchał cierpliwie ADOLF, iáką, Páni Wielkiey dobroci, wrożkę w ucho wsadza, Czuie raz tęgi, iák mu serce ráni, Ale rozumie, że go odprowádza Od zámierzoney, w Oyczyznę przeiazdzki, Ma to zá báykę, y letkie drobiazdzki. DrużZbiór 284.
Y Bobek, co się z nim Apollo báwił, Smaczne Daktyle poszły ná wyścigi, Czy im w słodyczy wyrownaią figi, Alboż Oliwne drzewa niepotrzebne, Y Kościołowi y cáłemu światu, Z nich gołębica przyniosła chwálebne, Wrożki Noému, od BOGA tráktatu, W czasie potopu roszczkę niosąc w dziubie, Pokoy Korabiu sprowádziłam tobie. DrużZbiór 335.
Valerius Maximus w Księdze 1. w Rozdziale 8. rzecz następuiącą o takichże Wrożkach pisze. ChmielAteny III 44.
Radę zwyczayną wedle prawa, co miesiąc zwyczayny był miewać w izbie Senatorskiey; á zaś radę, którą za przypadkiem sprawy nowey nakazywano, miewano ią na mieyscu z wrożki iakiey słynącym. CycNagMowy 3.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
wróżka bydlęca:
●
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
●
Wrożká lédá z czégo. KnAd 1260.
●
Nié pewna to wrożká. Nié káżdy ptak wiészczy. KnAd 633.
2. »kobieta zajmująca się wróżbiarstwem, przepowiadaniem przyszłości«: ...są iákie kupy/ á nie zgádzáią się z Kościołem Rzymskim/ wszytkie báłwochwálstwem y dyabelstwem śmierdzą/ z ktorego wrożki y wieszczkowie poszli. BirkEgz 2.
Wiedmá/ v. Wiészczká/ Wróżká. Kn 1247.
Z wysokiego namiotu swoie Swiaty patrzy Więszczkow, wroszkow, Kuglarzow z Czarami y z Gusły Mataczemi nakoło osnuł się Powrusły... PotWoj rkp. 75.
Wrożka, eine Wahr Sagerin. BierSłowa 307.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]