Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»przepowiadać, przewidywać przyszłość«: Pódźmy do arfy stąd Dawidowéj; acz to przebieżeć krótkimi słowy, czym on wiersz jako czerwoną różą potrząsnął, trudna, lecz te, co wróżą o śmierci Jego, rytmy wspomnijcie: i jako jawne na krzyż przybicie, i ostre groty on wymalował, dobrze, że tego Zakon dochował. MiasKZbiór 123. Wróż lepiej, bo to dryjakiew, kto wie, która wolnościam przywróci zdrowie, ocerkli pana, Koronę w rządzie zachowa, prawa zaostrzy w sądzie. MiasKZbiór 189. MERKURYJUSZ Ty wróżysz, a ja zaś mu tego życzę, a jeśli trzeba, wymowy pożyczę, której Arpinas użył wywołany, wywodząc z rumów swe upadłe ściany, acz on już tego ideą snadź nosi, skoro go jego cierpliwość wyprosi. MiasKZbiór 217. Ale częstokroć tey fortuny y tego ánimuszu koncepty się mienić muszą/ y one prognostykowáne proroctwá/ ktore sobie coś wysokiego wrożyły/ nic pewnego nie wywrożą. WojszPałac A3v. A yż z przeszłych rzeczy káżdy sobie wrożyć zwykł co śię nápotym dźiáć może: dla tegom te przykłády przytocżył y káżdemu do uważánia podawam coby znácżyło to niezwycżájnie Ptakow cudzoźiemskich do nászych Krájow przylecenie: á żebie sobie tego nikt lekce niepoważał/ poniewasz nas znowu Bog nápomnieć chćiał/ gdy w tym świeżo záczętym Roku 1666. OpisUtar 5 nlb. Ták właśnie ná iásney Gorze przy weselnych Krolestwa Ich MM. applausách/ záraz to sobie cáła Polská wrożyłá/ iż zá przyiázdem w Sármackie Kráie/ Arcyxiężny Rákuskiey/ Naiáśnieyszey Eleonory nástąpi w vtrapioney Oyczyznie pożądána rádość/ Poloniae hilaritas, roświeći się złotego pokoiu iásność/ Poloniae Serenitas. KowalFWŁab B3v. Już tedy nie wesoło i sławnie iako diferto ore przy pierwszym witaniu W WMM wrożyliście, zawiia do brzegu, ale sromota nie et tristicasu rozbiia się Argo Rzeczypospolitey. PisMów II 26. Nie wradza się syn w ojca wiarą, wszytkich zdaniem; Głupstwo, jako na tobie, zaraz poznać na niem.” „Ale twój będzie w piekle.” „Na dwoje wróżono; To pewna, że dla błaznów nieba nie tworzono.” PotFrasz2Kuk II 248. O to chcą mię do Krolá gwałtem ná ráchubę Wźiąć z długu, zkąd sobie dźiś pewną wrożę zgubę, Ty, co mi zá porádę, y pomoc dáć możesz, Albo iáko mię w tákiem vćisku wspomożesz? DamKuligKról 96. Bardźiey go pierwsze ćieszyły słowá, niźli zásmućiły, drugie o nieszczęśćiu mu wrożąc, y choćiaż sámą się myślą zmieszał, że się trzebá było z swą piękną rozdźielić Boginią, áleć iego sestyn mocnieyszy był niż wszystko. AulRaczHip 99. Wymowa ktorą miał náturalnie, nádgrodźiłá mu dostátek miłośći, áleć Bogini dosyć dowćipu miałá, y uznáłá to dobrze, á serce iey żałosnemi wrożyło prognostykámi, że tego názáwsze stráćić miałá, ktorego ták szczerze kochałá. AulRaczHip 99. A jako ma to do siebie superstycyja, „że co nie jest w sobie nic złego, za złe wielkie maluje, co miernym jest złym, za największe i najśmiertelniejsze udaje, cienia się swego boi, bagatelami się stracha, racyi nie chce rozumieć, wszystko jej jest straszliwe, o wszystkim źle wróży, wszystkiego się lęka”, tak też niektórzy w tej mocy rwania sejmów tak wielką mają wiarę, że Superstitio quae non sunt mala fingit esse talia, quae mediocria, haec maxime facit lethalia, umbram suam metuit, inanibus terretur, rationem nescit. KonSSpos 208. Ezechiel c, 21. powiada: iż Nabuchodonozor wrożył przez strzały, stoiąc na roztaynych drogach, na ktore miasto miał pierwey broń swoię obrocić. BohJDiab 259. Nazaiutrz po tym dniu okrucieństwa, w którym się towarzysze nasi pożerać zaczęli; w same południe powzięliśmy nieco nadziei, widząc wzbiiaiące się chmury, z którycheśmy sobie nieomylny wiatr wróżyli; lecz ta lekka mgła opadła zupełnie, i znowu na nieszczęście nasze, pogodne ukazało się niebo. SaintLamSuchZim 66. Często postrzegacie w lecie czerwone plamy na powierzchni wod stoiące. Niewrożcie stąd zabobonnie woyny i rozlewu krwi. SandHist 96.

WRÓŻĄCY
im. przym. czyn.

Formy: lp M. m wróżący; D. m wróżącego; C. m wróżącemu; N. ż wróżącą; lm D. wróżących

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiInszy sposob, nástrzykáy mleká ciężárney białeygłowy ná źwierćiádło, áby ná nim uschło ná słońcu; ieżeli uschłe będźie białáwe, y w kupie, znák iest wrożący syná, ieżeli zás iest rozlane, bokámi zeschłe pierwey, znák iest corki: ScotSekr 436. Papyryus lękaiąc się, aby żołnierze serca nie tracili dla wiesczkow, iednego pomyślnośc, drugiego niepomyślność wrożącego: ponieważ kurczęta ieść niechciały, kazał ich postawić na czele woyska do potyczki uszykowanego: a gdy wiesczek pierwszy niepomyślność wrozący poległ, podobno postrzałem nie nieprzyiacielskim, ale własnychże namowionych żołnierzy, zawołał Papiryusz: iuż Bogowie są przebłagani: ponieważ winowayca poległ. BohJDiab 202. Tenże wrożącemu pomyślność z piania koguta rzekł: wierzyłbym, gdybym nie kogutow, ale ryby usłyszał pieiące. BohJDiab 202. ...potrzeba mieć sposobność wrodzoną, y przymioty osobliwsze, ktore niewszyscy ludzie maią, tak dalece, że naymnieysza wada rozumu, naymnieysza boiaźń, y powątpiewanie wszystkie prace wrożących prożne czynią. BohJDiab 255. Autor przywodzi tu w nawiasie ligę Amfiktionow; lecz na dowód iż natura ludzi zawsze musiła do podobnego iednoczeniasię, co iest oznaką wróżącą owe wielkie stowa rzyszenie się narodów; można ieszcze przydać ligę acheońską, miast ionskich, rzeszy niemieckiey, miast hanseatycznych i.t.d. KantBychWyob 32.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]