ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Data ostatniej modyfikacji: 15.02.2024
Warianty fonetyczne:
WRÓBEL, WRÓBL
Słowniki:
SStp (
wróbl),
SXVI (
wrobel, wrobl),
Kn (
wróblpod:
pociskiwam),
T (
wrobel, wrobl),
L (
wróbel, wróbl; XVI-XVIII),
SWil (
wróbel, wróbl),
SW (
wróbel, wróbl),
SJP (
wróbel) notują
Znaczenia: »mały pospolity ptak; passer domesticus«: Jako pochodnia psować zwykła zimne lody, Znowu je obracając prędko w mokre wody, Tak przeciwko każdemu jest bojownikowi Marfiza, co więc orzeł przeciwko wróblowi. ArKochOrlCz II 291.
Kto gospodaruje, A na czeladź się spuszcza, sam się dworem bawi, Rowna to, gdy straszydła kto na wróble stawi. SzymSiel 121.
Tysiącami takich dworstw z nich się napolowawszy, w pięknej zgodzie Elearowie poszli do swego stanowiska swoją drogą, a oni też despektami nakarmieni, w ciernie się jak wróble pokryli. DembPrzew 122.
Cżuję: á jestem jáko wrobl sámotny ná dáchu. BG Ps 102, 8.
Pociskiwam/ pocisnąłem wroblá/ [...] Ferio iaculo. Kn 727.
Wróbl/ Passer [...]. Passerculus. Kn 1289.
XIX. Domowi Ptacy. [...] Jáskołká/ [...] Wrobl/ [...] Sroká// [...] Kawká/ [...] y Nietoperz/ [...] (Skrzydlasta Mysz) latáją koło dáchow. KomDobrOrb 49-51.
A cóż dopiero, kiedy przydzie oganiać dobra pospolitego, na które, jako wróbli na cudze proso, tak wiele importunów - co godzina więcej - zlatuje się! LubSArtDąb 626.
„Lecz najgorsza była oskomina,
Która mi i pacierze przeszkadzała — powie — Kiedy po swych samiczkach skakali wróblowie.” PotFrasz1Kuk II 47.
Czemu Słowik melodyino spiewa a nie wrobel? Słowik ma wiele muszkulow w gárdle ktorych wrobel nie ma y inne ptástwo, y ták barziey rozmáicie może głos odmieniáć ma też spokoynieysze fantazye. TylkRoz 185-186.
...ten co boiąc się wroblow/ prosá niechce siać/ zie nieszczęście nie iágláną kászę. GorzWol 66.
Staliśmy dwaa dni na miejscu, ale koło Grodna po wsiach na exekucyi Moskwę idącą strzelaliśmy i bili jako wróblów. ZawiszaPam 125.
...kościoła nie słuchał, substancyją na brydnie i fraszki marnował, paskudy gęstym w pludrach rozporem wietrzył, aplikacyi w podających się ojczyzny okazyjach żadnej penitus nie miał, majorem się albo pułkownikiem bez szarży mianował, z kurwą na ostatek albo Ormianką opaskudził i mizernie skapał, perukę wróblom na postrach z prosa zostawiwszy. MałpaCzłow 216.
ZIMORODEK, Alcyon, álbo Alcedo, większy od Wrobla Ptak, z granatowa szafirowy zwierzchu, z podspodu ponsowo białáwy, przy wodách się bawiący [...]. ChmielAteny1755 I 519.
Wrobel. Wrobl. Ein Sperling, ein Spatz. passerau, moineau. [...] wrobel domowy, gorny; wroble troistego koloru. T III 2620.
Tak też to właśnie, ma milo gromado, Pan jest jako wilk, my jak owiec stado; Niech kmiecie, co chcą, sobie pana ganią, Myśmy wróblami, a pan przecię kanią. PopSowBar II 647.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
wróbel domowy:
wrobel domowy T III 2620.
▲
wróbel trzcinny:
trzcinny wrobl (nm. Rohrsperling). KusWeg I2.
wrobel trzcinny. Rohr-Sperling. passereau cannier. T III 2620.
▲
straszydło (strach) na wróble:
Strászydło ná wroble. RysProv XIV, 10.
▲
wróbel biały:
WROBLE białe w Wielkiey Polszcze, Litwie y Prysach nie raz widziane. ChmielAteny1745 I 518.
●
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
●
trzyma go iak wrobla na nici. T III 2620.
●
Wróbl by vniosł iégo máiętność. Mucha by z tem vléciáłá. KnAd 1259.
●
Słowko wroblem wyleci/ á wołem się wraca. RysProv XIV, 4.
●
Przy Orle/ żywią się y wroble. RysProv XIII, 6.
●
Wypráwił go z kuszą ná wroble. RysProv XVI, 10.
●
Cudzą pszenicę ogania/ á iego wroble piią. RysProv II, 5.
●
●
Wszyscy ná mię iádą/ kraczą. Jak wroblé ná sowkę ná mię biją. KnAd 1269.
Między ludzi wyiechawszy to zaraz iako wroble na Sowę Dziw, dziw, Zaraz palcem pokazuią. PasPam 79v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]