Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, SWil, SW notują
SStp, Kn, T, L, SJP nie notują

Formy: bezok. wrażać się; ~ cz. ter. lp 1. os. wrażam się; 3. os. wraża się; lm 3. os. wrażają się; ~ cz. prze. lp m 3. os. wrażał się; lm nmos 3. os. wrażały się

Znaczenia:

1. »wpychać się, wciskać się, wdzierać się«:

Rekcja: w co ‖ na co

Rwie nadętość i kiszki, bo się wiatr w nię wraża, piersi też cicho kancer Wenery zaraża. HugLacPrag 37. Dość masz zabaw Wenery i żartów dość siła, które-ć rozkosz swym batem zdradliwie spławiła, gdy się w serce twe miłość z lubieżnością wraża, zdradą zdrada odkryta smutku nie uważa; HugLacPrag 59. Albolitez moznaby ich przyrownac zajadłemu Odyncowi, ktory rzuciwszy sie impetem bystrym, sam się na Oszczep wraza. DrelPoc 10. Serce me strach przeraża. W boiaźnim iest cały Piekło mi się w umysł wraża Miłości to strzały. WeidGór 27.

2. »wywierać wrażenie, oddziaływać, przekonywać«:

Rekcja: w co; komu

Za wycieńczeniem sił, przytępiło się czucie, iuż umysł moy goryczą struty nie czepiał obrazow rzeczy, tylko nakształt lekkich zarysow ręki drzącey, iuż obmioty, ktore mi się naymocniey wrażały, nie wzniecały we mnie, tylko bląkliwe dotknięcie, iakiego doznaiemy, zapuszczaiąc się w dumanie bez celu, nie było mnie, iż tak rzekę, na świecie. GrafPrzybListy 30. Té wielkié prawdy, i té bałamuctwa, iednako nám mówiono, i iednako się nám wrażały; a té wrażénia nie mniéy w nas trwały iedné, niż drugié. LepSurAmer 26. Gdy sobie na umyśle wystawiam, iżby takowe spoienie się nie których Osób szczególnych z obydwóch Narodów podobnem bydź mogło, natychmiast wraża mi się, iż się one po pierwszey lub drugiey umowie z ostatnim rozeydą nieukontentowaniem, chyba gdyby część iedna więcey przyrzekała, niż chce lub może dotrzymać, a druga część z ślepą lekkowiernością na niektóre się spuszczała Osoby, poświęcaiąc dobro swych Współ-Obywatelów nie którym osobistym korzyściom. BretOdp 3.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ wrażać się w umysł (sz. zm.) »przekonywać, upewniać«: Niemasz podłych sposobow, zabiegow wstydliwych, Ktorychby nieużyli, w chęciach pożądliwych, Ubiegaiący się do prożney chwały dymu, Niechay te upragnienie pozyskania prymu, Niewraża ci się w umysł, co dumę oznacza; [...]. PopePodosPoem 90. ◆ w chęci się wrażać »przekonywać, upewniać«: Drukiem podana błędność, w net się wchęci wraża Opanowała wszystkie umysły zaraza. PopePodosPoem 92.

3. w funkcji zwrotnej »wtrącać się, mieszać się«:

Rekcja: w co

Pochlebcy by muchy wszędzie się wrazáią. HaurEk 79. Widzę ze wPan wrazał się y ateribus mihi iakobym a mota veteri amicitia miał iakies querimonie listowne czynic na defekta przez kancellaryą wPana w naszey expedicyi popełnione [...]. CzartListy 195v. wrażać się, s'insinuer se fourer dedans. KulUszDyk 224. Wrażać się, albo wtrącać w każdą rżecz. RzewWKras 206. Wrażam się, ich miesche mich. BierSłowa 306. Bóg diabła często korci y przeraża, Bo choć coś uyrzy, z oczu iego ginie, Y za nic iego zewsząd chciwa straża, Co miał w pazurach, wymknie się, upłynie, Niech się złośliwy szatan gdzie chce wraża. GurowRDzieje 69.