Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»umieścić kogo/co w czymś; włożyć«: To bowiem (kto wątpić może) sąsiady i nieprzyjacioły nasze pocieszyło, to i tych, którzy na złe zamysły swe pogody wyglądali, pobudziło, to i samo prawie, jako ono mówią, przeciw nam na koń wsadzieło, jako to i z rzeczy tych samych, które się pod ten czas przytoczeły, baczyć się snadnie może. AktaPozn I/1 270. Názáiutrz przyiáchał z Angliey Bástárd z ludem niemáłym/ ktory kazał wsádźić krolową do więźienia. BotŁęczRel IV 80. Námowili go naprzod/ áby się podpisał ná wyznánie wiáry/ ábo raczey niezbożnośći Kálwińskiey. co gdy vczynił zá rádą Politykow/ vtráćił z łáską Bożą/ y credit wszytek v sámychże haeretykow: á ći/ gdy był krol ná łowách/ wsádźiwszy go do więźienia/ przywiedli go záś do tego/ iż się muśiał podpisáć y przyśiądz/ że miał wyiácháć z krolestwá. co też potym vczynił... BotŁęczRel IV 85. NIektory/ świnię cudzą vkradł/ y do skrytego karmniká ią wsádził/ á ten człowiek iednák vczynki miłośierne czynił. ZwierPrzykład 90. Ty, jeśli mię pożyjesz i dokażesz tego, Wsadzisz, jako i drugich, do kasztelu swego. ArKochOrlCz III 96. Mákáry Peletronski Erygdupá srogiem Vśpił drągiem pchnąwsz w pierś: ręce Cymelowe/ Ostrą włocznią/ wsádźiły w łono Nesseowe. OvŻebrMet 308 (298). Zodważnym tedy sercem przećiw śmierći stanąwszy/ nie vchybiáyćie kroku Miłośćiwi PP. á ták swym ánimuszem oną zetrzećie/ y pokonaćie; tudźiesz triumphalną klęske otrzymawszy/ aczći syná vtraćićie/ wszákże z zwyćięstwem ná woż Tryumphalny wsádźićie. WojszOr 334 (333). Widzę, żeście szpetnie ranny, Musi to z wami do wanny, Toć więc jutro od wieczora Wsadzę was w tego gąsiora. MorszAUtwKuk 312. Nie umiał się w tym Stefan Batory rozgarnąć, ale Zborowskim, którzy go byli primario na tron wsadzili polski, jawnie acceptum referebat beneficium, zapomniawszy, że omnis virtus ale też i gratitudo requirit modum, i tak się też byli weń wpaśli, że nie mógł nikomu nic dać, czego by im summa cum invidia nie odmówił. PotWoj1924 366. MINISTER KALWIŃSKI W WIEŻY Wsadzono kalwińskiego ministra do wieże. PotFrasz2Kuk II 482. Ládá nędzá będzie cię ustawicznie łupić/ Kiedy widzi iże się nie masz czym wykupić. Przypadnie ná cię kłopot ábo cię też wsadzą/ y dármo nie puszczą/ gdy czego nie dadzą. NowSow 20 nlb.. W Kusz kłádziesz co wyprosisz, prẃieści porádzieł? Kiedyś sobię, do Kuszá, do Kasze Psa wsádzieł. PotPocz 142. WEś kwiećia Szałwiey, Bzowego, Lewándy, Rozmárynu, Rumienku, Melissy, Máieranu, Páráliżowego źiela, Iáłowcu, wszystkiego coć się podoba, włoż do gárcá, náley wodą, warz nákrywszy, odeym prędko od ogniá, staw do Wánny, do ktorey wsadź chorego, okryi go dobrze, żeby się od páry poćił. CompMed 124. HAUSSER [...] TO mu serca ochoty fantazyi humoru dodało, to mu bembenka podbiło przysłowie polskie ná hardo wsadziło. DanKolaDyk II, 117. Taż y mnie kara czeka w wielką hańbę wsadzi, Jeżli Pan swoią władzą temu nie poradzi. DrużZbiór 93. ...Po tych wszystkich roskazach Práwo przyrodzone Záchoway, kochać Mátkę swą, á moię żonę, Betsabeą, ktora cię z boleścią rodziła, Ona ciebie przez proźby ná Tron moy wsadziła, Kochay ią, szánuy, słuchay, chcesz bydź długo żywym, Bądź iey wdzięczen zá miłość affektem práwdziwym... DrużZbiór 145. Niepoprawne zródło .

◆ Związki frazeologiczne: ◆ do więzienia wsadzić »ukarać zamknąwszy w więzieniu, uwięzić«: Poczęło się iuz nagradzać kiedy mi na dobrowolney drodze wsrod Lassa porabowano y do więzienia wsadzono. PasPam 134. ◆ : ◆ na hardość kogoś wsadzić »rozzuchwalić«: Mieszczanie chcą przyść ale się boią prosięmy za niemi. Ia odpowiem że Samiscie ich natę Hardość wSadzili teraz znowu zaniemi prosicie. PasPam 169.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● (war.) od przysł.: zapędzić w kozi róg Wsádzono go w kozi rożek. RysProv XVII, 4.

WSADZONY
im. przym. bier.

Formy: odmiana złożona lp M. m wsadzony; ż wsadzona; n wsadzone; D. m wsadzonego; C. m wsadzonemu; B. m wsadzonego; N. m wsadzonym; ż wsadzoną; lm M. mos wsadzeni; nmos wsadzone; D. wsadzonych; B. nmos wsadzone; ~ odmiana niezłożona lp M. m wsadzon

Znaczenia:

»umieszczony, osadzony np. na stanowisku«: ...[król Bolesław] dobrowolnie z państwa ustąpił i wyszedł z Polski, a skromny brat jego, Władysław Herman, na państwo wsadzon, spłodził onego sławnej i nieśmiertelnej pamięci zwycięstwy nad wielkimi niemieckim i ruskim narody Krzywousta... DyskRokCz II 422. Teraz jeszcze mają w domu co czynić, bo i między niemi jest wielkie rozerwanie i ten, który na carstwo jest wsadzony, niesposobny do rządów, więc i od postronnych nie są wolni. AktaPozn I/1 453. Przetoż wsádzona byłá do więźienia/ y przekonána/ iż miewáłá spráwę z iednym swym brátem/ oprocz inszych/ iáwnie byłá strácona:... BotŁęczRel IV 45. Abowiem obaczywszy raz W. K. M. w ćiągnieniu iednego schorzáłego háyduká y pozostawáiącego/ áby był w ręce do nástępuiącego nieprzyiaćielá nieprzyszedł/ roskazáłáś W. K. M. swey słudze końiá vstąpić/ á iego nań wsádzonego vwodźić/ zdrowie bliźniego w niesczęściu wielce sobie poważáiąc. SyrZiel 4 nlb.. A w czwartym rzędźie: Chryzolit/ Onychin y Berił: te będą wsádzone w złoto/ w rzędźiech swoijch. BG Wj 85. Pójdziem wszytkie w sady kwiatkami natknione, Pośpieszymy i w ogrody nowo wsadzone, Tam wieńców z najzdrowszego zioła Zgotujemy dla twojego struchlałego czoła. ZimSRoks 46. I długoż tej winy, Ojcze płynących, nie przejrzysz jednemu Więźniowi w łańcuch ciężko wsadzonemu? BorzNaw 198. Ná potym w turmách więźnie, w ktorych osądzeni Częścią do kruszczow byli, á częśćią wsádzeni Od kredytorow ná śmierć, pieniędzmi rátował, Y káżdemu we wszytkim pomodz okázował. DamKuligKról 255. Że się był do Szweda udał, uczynił to jako starożytny szlachcic polski, non alio intuitu, tylko miłością ojczyzny pałający, rozumiejąc, że tym sposobem z całém Zadnieprzem powrócić się może do Polski, ponieważ w téj wojnie res agebatur króla Stanisława polskiego, jakimkolwiek sposobem na tron wsadzonego monarchy. OtwFDziejeCzech 168. Krzyk - słyszę - dziecka miało, godzin tylko 4 żyło. Wraz tamże w spiritus wsadzone, tu przywiezione. RadziwHDiar 31. Statuy złote y srebrne w Kapitolium słáwiàć sobie rozkazał, Miesiąc September Germánikiem October Domicyánem ponazywał, iż w iednym urodzony, w drugim ná Tron wsadzonym został... ChmielAteny1755 I 975. Stęple GG, na końcach w walce LL wsadzonych, maią korek, który w skorę miętką, iako to w irchę iest obszyty, y potym tłustością iaką wysmarowany, ażeby gładziey y łatwiey iść mogł, y żadnego luchtu powietrzu nie czynił. ChróśSFizyka 124. Nim się popakuie, doświadczać się pierwey ma wsadzoną ręką, czyli znowu nie zwilgotniał. Na przedaż upakuie się w wory cechami zwane... KlukRośl 336.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]