Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »zwracać czyjąś uwagę, kierować czyjś wzrok«: A kiedy się okázia tráfi/ tedy pisz do mnie/ álbo wskázuy do mnie/ abych mogł (mogłá) wiedźieć/ jáko śię masz. VolcDial 102. Jako mu wdzięczny beł jej przyjazd, gościu drogi, Jako szczęśliwe odtąd nazywał swe progi, Kto wierzyć nie będzie chciał? Stamtąd mi wskazuje, Iż już nie moja, iż mię więcej nie miłuje. ArKochOrlCz III 290. Artakses przeczyć począł powiedając, że zegarek Ewandrów nie rychło wskazował [...]. LubSArtPol 224. Dokąd zmierzał, y ku ktorym wskázował gránicom, krwáwo ognisty wárkocz [komety]. AndPiekBoh 145. Nie wskazuy nigdy palcem osoby tey, o ktorey iest mowa, gdy iest przytomna, bo ta rzecz iest bardzo obrażaiąca. LI. CasaZdziebGalateusz 53. Ześ Wódz do chwały BOŻEY, że drogę zbawienia Wskazuiesz, mruczą na to wyrodki z plemienia Ludzkiego. MinZbiór 18. Temi wszystkiemi dyrygować będzie, jak mu Obywatelska jego gorliwość, talenta i okoliczności wskazywać będą naylepiey. GazNarWil 3.

2. »napominać, pouczać; informować«: Potym z nátchnienia Ducha Bożego/ porwawszy puginał vderzyłá mocno w pierśi/ té ostáteczne słowá przez sługi swoie do Tyránná wskázuiąc. ZwierPrzykład 180. Nakoniec ich szyprowie, co czasu żałują, Aby go nie tracili, kilkakroć wskazują. Ci żądaniu ich zaraz dosyć uczynili, Staruszka pożegnawszy, z skały pośpieszyli. ArKochOrlCz III 313. Wskázywa do W MM. moich Miłośćiwych Pánow y Senatorow/ ábyśćie opátrzyli wczás tę Oyczyznę/ poki nieprzyiaćiel nienástąpi ná Kámienieć áboKrákow/ ábo kąćik iáki/ ábo też tę comunem omniu[m] Vrbem Oyczzynę/ w ktoreyśćie się porodzili y wychowáli/ ktora wszytkie y żywych solatia, y vmárłych monumenta suo sinu complexa est. SzembRelWej C3v. [...] ta Jordanówna [...] już będąc stara, przy kupie do ludzi róznych i zacnych w głos wskazowała mówiąc [...]. TrepNekLib k. 207. Renuntio Wskazuię Wÿpowiadam. SłowPolŁac 118. Táland godnieyszy śmierći niż więźienia, w tym uczciwym śiedząc sekwestrże, głodem y odludnością, á bárdźiey infamią y stráchem pewney od Cesarza káry, schnąc y niszczeiąc, codźiennie do Cesarzowy wskázywał, áby mu tę lekkomyślność odpuściła [...]. NaramOpat 72. [...] z wpiśnym i pamiętnym una cum lucris do skarbu naszego exolutis in universum computando 110 000 zł pol. na wszelkich majętnościach i dobrach obżałowanych, do prawa nie stawających IchMciów, leżących, ruchomych, ubique locorum będących przysądzamy, samych zaś obżałowanych IchMciów pro demerito actionis w żałobie specificate na infamią żałującemu JO. aktorowi wskazujemy, ad publicandum tej infamii generała sądowego przydajemy, proklamować i publikować nakazujemy oraz za tymże dekretem tamować activitatem na sejmach, sejmikach, zjazdach et ubique locorum pozwalamy. MatDiar 673. Wskazuję, ich verweisse [verweise]. BierSłowa 308.

3. »skazywać, wydawać wyrok«: Y owszem więtszy iest nád insze: ábowiem tych ktorzy Bogá odstępuią/ wskázuie ná ogień. SpInZąbMłot 456 (459). [...] my sąd tych Iawnych czarownikow na spalenie ogniem wskazuiemy, nad ktoremi zaraz ma byc przez Kata Uczynione executia. DekrŻmud rkp. 27a. Jeśli zaś występek karze śmierci nie podpada, wskazuie Winowaycę na kary duchowne. OstrowTPrawo II 109. Nasze prawa tak pierwszych iako i drugich, nawet za pierwszym przewinieniem na śmierć wskazuią. BlackOstrowPrawo 134. Inkwizytor co w ręku krucyfix piastuie, Z miłości ku bliźniemu na stós go wskazuie, I płacząc nad tak smutnym losem iego szczerze. VoltChomentPrawo 17.

WSKAZUJĄCY
im. przym. czyn.

Warianty fonetyczne:

Formy: lp M. m wskazujący; ż wskazująca; D. m wskazującego; B. ż wskazującą; N. n wskazującym; lm M. nmos wskazywane; D. wskazujących; B. nmos wskazywane

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiPrawda, że się znayduie czasem ieszcze taki Co z zwyczaiu kosztowne te nawiedza szlaki Ale z powątpiwaniem, mieysca adoruie Swięte, y te przychodnim Pielgrzymom wskazuie, Y wskazuiąca (sama nie wiadoma) ręka Pokazuiąca drugim, (CHRYSTUSOWA męka, Gdzie się tu odprawiła,) drży z przestrachu prawie By błąd nie popełniła w tey Swiętey zabawie. MetasZałJAHel 31. Nie poprawiła sobie losu, na wdowi stan przez całe życie ją wskazującego. Rogaliński, bujak młody, zostawszy panem, babę przy szczupłych dochodach osadził w Warszawie, tak iż nieraz krawcowi nie miała czym zapłacić od roboty milionowa pani. KitPam 65. Broń mowię Nayiaśnieyszy Panie Wiary Twych wielkich Przodkow piorem y pismem, w Oyczyznie, y za Granicą. W Oyczyznie potwierdzeniem dawnych y świeżych Ustaw kazdey Religii swe karby wskazuiących. SołMowa A3. Kondemnata, iest w prawdzie wyrok Sądowy w sprawie przed Sąd wytoczoney, ale nic prócz winy Stronie Powodowey na Pozwaney nie wskazuiący. OstrowTPrawo II 39. To prawda, że tak dzikie kary nie bywaią wskazywane przez Sądy, i te dwie ustawy ledwo są znane w Powszechności: Ale sama ta niewiadomość złego Prawa, szkodliwości iego dowodzi, gdy nim Niewiadomcę ucisnąć można. BlackOstrowPrawo 24. Młodzieniec zapomniawszy własnego ięzyka, Obcym nawet źle mowi, i gdy wiek ubieży, Uczyć się musi co do Polaka naleźy, Bo dotąd wskazywane maiąc obce wzory, Wie dobrze kto iest Vestris, nie wie kto Batory. NiemcPowrót 19. [...] iuż płaczliwym głosem od przytomnych wzywa pomocy, gwałtownośćią na koniec doymuiących przyciśniona boleści, przeraźliwe a przytomnych wskróś przenikaiące wydaie głosy; iuż, twarz swoią w groźną srogość i gniew wskazuiącą zamienia, i w rozpaczy prawie na stan swóy i przeznaczenie narzeka [...]. CzerwiakDyser 27. Mamy wielu z tych pisma pozostałe, które są zwierciadłem wskazuiącym wysokość ich cnoty. PinSynag 27v. Spodziewać się należy, że śmiercią karani nie będą, albowiem przed ogłoszeniem ieszcze prawa wskazuiącego na śmierć emigrantów, przytrzymani zostali. DzienPolit 8 nlb..

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]