Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1612

Formy: bezok. wskazywać; ~ cz. ter. lp 1. os. wskazuję; 2. os. wskazujesz; 3. os. wskazuje; wskazywa; lm 1. os. wskazujemy; 3. os. wskazują; ~ cz. prze. lp m 3. os. wskazował; wskazywał; ż 3. os. wskazowała; ~ tr. rozk. lp 2. os. wskazuj; ~ im. wsp. wskazując

Znaczenia:

1. »zwracać czyjąś uwagę, kierować czyjś wzrok«: A kiedy się okázia tráfi/ tedy pisz do mnie/ álbo wskázuy do mnie/ abych mogł (mogłá) wiedźieć/ jáko śię masz. VolcDial 102. Jako mu wdzięczny beł jej przyjazd, gościu drogi, Jako szczęśliwe odtąd nazywał swe progi, Kto wierzyć nie będzie chciał? Stamtąd mi wskazuje, Iż już nie moja, iż mię więcej nie miłuje. ArKochOrlCz III 290. Artakses przeczyć począł powiedając, że zegarek Ewandrów nie rychło wskazował [...]. LubSArtPol 224. Dokąd zmierzał, y ku ktorym wskázował gránicom, krwáwo ognisty wárkocz [komety]. AndPiekBoh 145. Nie wskazuy nigdy palcem osoby tey, o ktorey iest mowa, gdy iest przytomna, bo ta rzecz iest bardzo obrażaiąca. LI. CasaZdziebGalateusz 53. Ześ Wódz do chwały BOŻEY, że drogę zbawienia Wskazuiesz, mruczą na to wyrodki z plemienia Ludzkiego. MinZbiór 18. Temi wszystkiemi dyrygować będzie, jak mu Obywatelska jego gorliwość, talenta i okoliczności wskazywać będą naylepiey. GazNarWil 3.

2. »napominać, pouczać; informować«: Potym z nátchnienia Ducha Bożego/ porwawszy puginał vderzyłá mocno w pierśi/ té ostáteczne słowá przez sługi swoie do Tyránná wskázuiąc. ZwierPrzykład 180. Nakoniec ich szyprowie, co czasu żałują, Aby go nie tracili, kilkakroć wskazują. Ci żądaniu ich zaraz dosyć uczynili, Staruszka pożegnawszy, z skały pośpieszyli. ArKochOrlCz III 313. Wskázywa do W MM. moich Miłośćiwych Pánow y Senatorow/ ábyśćie opátrzyli wczás tę Oyczyznę/ poki nieprzyiaćiel nienástąpi ná Kámienieć áboKrákow/ ábo kąćik iáki/ ábo też tę comunem omniu[m] Vrbem Oyczzynę/ w ktoreyśćie się porodzili y wychowáli/ ktora wszytkie y żywych solatia, y vmárłych monumenta suo sinu complexa est. SzembRelWej C3v. [...] ta Jordanówna [...] już będąc stara, przy kupie do ludzi róznych i zacnych w głos wskazowała mówiąc [...]. TrepNekLib k. 207. Renuntio Wskazuię Wÿpowiadam. SłowPolŁac 118. Táland godnieyszy śmierći niż więźienia, w tym uczciwym śiedząc sekwestrże, głodem y odludnością, á bárdźiey infamią y stráchem pewney od Cesarza káry, schnąc y niszczeiąc, codźiennie do Cesarzowy wskázywał, áby mu tę lekkomyślność odpuściła [...]. NaramOpat 72. [...] z wpiśnym i pamiętnym una cum lucris do skarbu naszego exolutis in universum computando 110 000 zł pol. na wszelkich majętnościach i dobrach obżałowanych, do prawa nie stawających IchMciów, leżących, ruchomych, ubique locorum będących przysądzamy, samych zaś obżałowanych IchMciów pro demerito actionis w żałobie specificate na infamią żałującemu JO. aktorowi wskazujemy, ad publicandum tej infamii generała sądowego przydajemy, proklamować i publikować nakazujemy oraz za tymże dekretem tamować activitatem na sejmach, sejmikach, zjazdach et ubique locorum pozwalamy. MatDiar 673. Wskazuję, ich verweisse [verweise]. BierSłowa 308.

3. »skazywać, wydawać wyrok«: Y owszem więtszy iest nád insze: ábowiem tych ktorzy Bogá odstępuią/ wskázuie ná ogień. SpInZąbMłot 456 (459). [...] my sąd tych Iawnych czarownikow na spalenie ogniem wskazuiemy, nad ktoremi zaraz ma byc przez Kata Uczynione executia. DekrŻmud rkp. 27a. Jeśli zaś występek karze śmierci nie podpada, wskazuie Winowaycę na kary duchowne. OstrowTPrawo II 109. Nasze prawa tak pierwszych iako i drugich, nawet za pierwszym przewinieniem na śmierć wskazuią. BlackOstrowPrawo 134. Inkwizytor co w ręku krucyfix piastuie, Z miłości ku bliźniemu na stós go wskazuie, I płacząc nad tak smutnym losem iego szczerze. VoltChomentPrawo 17.