Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »uzyskać coś od kogoś, także stosując presję fizyczną; poddać kogoś torturom w celu uzyskania zeznań«:

Rekcja: kogo co na kim

Wymęczyć co ná kięm/ Tormentis cogere fateri. Tormentis aliquid inuenire: doloribus tormentorum verá vocem elicere. In eculeo quaestio habita est. Tormentis vehementissimis quaerebatur. Nulla vis tormentorum in eo praetermissa est, vt veritas extorqueretur [...]. Kn 1320. Wymęczyć co ná kiem/ Tormentis cogere fateri, tormentis veritatem extorquere iżkunkint. SzyrDict 500. Heraussbringen wymęczic extorquere. KusWeg E6v. Abqvälen/ wymęcżyć; ich habe mich abgeqvälet/ znędzniałem, (áłám,) ztęskniłem się. ErnHand 19. Heraus bringen vor die Thür/ przynieść (z Domu) przede drzwi; ich kan aus der Citron keinen Safft bringen/ nie mogę z Cytryni Soku wycisnąć, (wydłabić;) wenn er etwas aus dem verstockten Jungen könte bringen/ kieby co ná ociętnem (upornem) Chłopcu mogł wymęcżyć, wymoc, wycisnąć; wer hat den Becher heraus gebracht aus der Almer/ á ktoż wydostał Kubek z Száfki; ich hätte ihn um alle Wunder nicht aus der Kammer gebracht/ nie wydostał bym go był przez wszystek Dziw z Komory. ErnHand 463. I nie mogąc na nim nic wymeczyć tak zemdlonego y trzy kroc zmeczonego tyrransko z Mąk na Ziemie złozono. KomonDziej 118v. Znowu spusciwszy na noc, az rano Bitomski z Zernowskim Instygatorowie nan Nastąpili aby wyznał co Koniuszy Lobkowic przed nim sie Spowia dał. Na co gdy powiedział ze zadnym sposobem na nim nic nie wymeczą. znowu bez Mieszkania po trzeci raz na Meki wziety, tylko IEZVS, MARIA, ANNA te Imiona swiete na pomoc wołał. z czego sie nasmiewano. KomonDziej 118v. W Wysokim był [Michał Drabiak], gdy wymęczyli chłopa, ze go Iąnko z Łuczyny męczył, był iedęn, co tam sługował w Wysokim, iakoz to Gołocz, ten ich nawiodł, aby go wymęczyli, ze ma kocieł pięniędzy, lem [!] tylko sześć złotych wyniesli. AktaMusz 24. Tomasz Biskup Wrocłąwski [!] na Slasku, obrany 1232, o czym Długosz w Historyi, mąż y nauki y rostropności niepospolitey; Wiele iednak na tey Pasterskiey funkcyi ucierpiał, od Bolesława łysego Xiążęcia Legnickiego, w Gorce albowiem dobrach Opata S. Mariae de Avanda dokąd był ziachał na poświącanie Kościoła, poimany, y z Bogufałem Proboszczem, y z Herkardem Kanonikiem, y w Zamku Ulay do więzienia wtrącony, kędy nad podeszłym w lata, litości nie maiąc Biskupem, poty go trapił Xiężę [!], aż wymęczył na nim, to, czego sam chciał; tak wyszedszy z niewoli, w krotce potym przeniosł się na wolność synow Boskich 1267. NiesKor II 428. Wymęcżyć, aus martern. BierSłowa 320. Wymęczyć co na kim, F. wymęczę. mit Martern etwas erhalten, zur Bekenntniss bringen. extorquer, tirer de qu. la verité, la confession par tourmens, à force de tourmenter. T III 2697.

2. »zabić wiele osób, często z okrucieństwem, wymordować«:

Rekcja: kogo

[...] u nas záś w Polszcze [...] kędy to, to Nieprzyiacielska, to Auxiliárnych, to Protektorskich, to własnych Zołnierzow nielitościwa ręka tak wiele iuż nie tysięcy, ále Milionow, Miliony wymęczyłá. DanOstSwada V, 19.

3. »pozbawić kogoś czegoś«:

Rekcja: kogo, z czego

Ieśli przyidą przyiaciele/ niedayże im chlebá wiele/ Bo iák się do ciebie wnęczą/ ze wszytkiego cię wymęczą. NowSow C4v.

WYMĘCZONY
im. przym. bier.

Formy: odmiana złożona lp M. m wymęczony; B. n wymęczone

Znaczenia:

»uzyskany od kogoś, także przez zastosowanie presji fizycznej; poddany torturom w celu uzyskania zeznań«: Zezwaláią synowie nászy ná wydziedziczenie swoie/ á to kwoli bráciey/ iż przestáia ná rowney rzeczy drugdy/ y czy nawięcey Mnichowi potrzebá? prawdá/ iesli ten konsens dobrowolnie czynią; inaczey bywa/ iesli ex importunitate, vel metu reuerentiali będzie wytárgowány y wymęczony: á tákowy targ pospolicie bywa/ gdy rodzice są bogáci/ ták dálece/ że áni sámi/ áni synowie inni potrzebuią tey puścizny ná wyżywienie swoie; bo ktokolwiek duchem Bożym wchodzi do Zakonu/ ten ile z niego iest/ wszelákim sposobem prágnie náśládowáć rády Chrystusowey/ ktora vpomina/ áby kto chce bydź doskonáłym/ swe máiętności rozdał/ nie bogátym/ ále vbogim. BirkEgz 29. Dla tegoż nie bardzo bespiecznie sobie sędziowie postępuią/ gdy ná takie proste zeznánie czárownic/ lubo dobrowolne/ lubo przez kwestye wymęczone/ vwierzywszy one ná śmierć zkázuią/ niemáiąc innych słusznych ná nie dowodow[.] WisCzar 39.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]