Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, Kn, T, L, SWil, SW, SJP notują
SXVI (?) nie notują

Formy: bezok. wzdychać; ~ cz. ter. lp 1. os. wzdycham; 2. os. wzdychasz; lm 3. os. wzdychają; ~ cz. prze. lp m 3. os. wzdychał; lm mos 1. os. wzdychali; ~ tr. rozk. lp 2. os. wzdychaj; ~ im. wsp. wzdychając

Znaczenia:

»oddychać ze smutkiem, żałośnie«: Żal/ bol/ y żaden smutek/ plácu tu nie máią/ Precz/ precz/ melánkolia y ći co wzdycháią. MorszHRoz A1v. A ty, Synu człowieczy! wzdychaj/ jákobyś miał biodrę złámaną/ á w gorzkości wzdychaj przed oczymá ich. BG Ez 21,6. A gdyć rzeką: Dla czego wzdychasz? Tedy odpowiesz: Dla wieści ktora idzie náktorą się rozpłynnie wszelkie serce/ y osłábieją wszelkie ręce/ y ściśniony będzie wszelki duch/ y wszelkie koláno rozpłynie się jako wodá: Oto idzie/ y stánie się, mówi Pánujący PAN. BG Ez 21,7. Smęcić się będzie moszcz/ uwiędnie winna mácicá/ wzdycháć będą wszyscy wesołego sercá. BG Iz 24,7. Wzdycham/ Suspiro, [...] Tacito pectore suspiro. Traho suspirium [...] Gemo [...] Gemo pro aliquo: gemere occultè suum malum [...] Gemis te seruum [?] malum [...] Gemico [...] Gemitus do cieo [...] Gemitus edo, [...] Ingemo [...] Ingemiseo [...] Adgemo alicui [...] tacitè gemo [...] Gemuit Senatus [...] Quid congemis [...] Kn 1346. Wzdycham nád czym/ Ingemo agris [...] Ingemo laboribus [...] Ingemo malis proprijs [...]. Kn 1346. Wzdycham cięszko/ Altè peto suspirium, [...]. Magno motu traho suspiria. Suspiro ab imo pectore. [...] Ingentem dat ab imo pectore gemitum: De imo pectore ducere gemitus. [...] Gemitibus largis concuti. [...] Grauiter aliquid gemo [...]. Kn 1346. Stąd mię tak smętną widzisz, stąd twarz łzami kąpię; chcę go darować i zaś darować go skąpię. Czując cudownie w sobie rozdwojoną duszę, raz nim gardzę, drugi raz wzdychać za nim muszę. CorMorszACyd 10. Powiedali zaraz co y iako się działo my tez wzdychali. PasPam 77v. Pacierza nic nie mowił [...] tylko klęczał na wezgłowku Axamitnym a wzdychał. Zal mu było owych ludzi zginionych. PasPam 204. Wzdychaiąc a desperuiąc mowił [Tavan] wolałbym był zginąc w bronieniu się nizeli tak w hanbę wpaść w ręce nieprzyiacioł. HistŚwież 228. Westchnąć, vid. Wzdycham. T III 2511. Wzdycham, v, m. F. westchnę. seufzen. soupirer, gémir. § ciężko westchnął; westchniy do Boga; westchnęła na te ugryzki; wzdycha nad tą stratą. T III 2778.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Pánowié nic nié robią/ á dobrzé się máią: A chłopkowié zaś/ robiąc ná onych/ wzdychaią. KnAd 819.