◆
Związki frazeologiczne:
◆
zęby wyszczerzyć:
◆
zgrzytać zębami:
◆
do ząb bronić czego »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«:
Do ząb/ proprie. vt Do ząb broni wilk dzieci/ etc. Lupus mordicùs catulos defendit. Nonnisi dentibus excussis à catulis lupum amoueas [...]. Kn 126.
◆
do ząb bronić kogo co »bronić kogo czego żarliwie, do ostatka«:
Do ząb tr. vt Do ząb broni przyiaciélá/ zdánia swego/ etc. Mordicùs tuetur amicum, tr. Pertinaciter ei adhaeret. Constantissimè eum defendit [...]. Kn 126.
◆
ściąć zęby »mosno zacisnąć szczęki z gniewu lub w skurczu przedśmiertnym«:
Stały tuż w żáłobie V brátnich mar/ włos siostry puściwszy po sobie; Z tychże iedná/ iák strzały z siebie dobywáłá/ twarzą nábrácie legszy/ z świátem się rozstáłá. Druga mać żáłościwą cieszyć się záwzięłá/ Zmilkłá w tym/ y szwánk ślepy wźiąwszy/ zęby ścięłá. Te dopieroż rozdárte/ gdy w ćmę duszá biegłá. OvŻebrMet 146.
Czuiąc się bydź záráżoną Jákąś skrytą chorobą/ twárdo ścięłá zęby. Y nie otwárłá ich/ áż gdy duszá szła z gęby. OvOtwWPrzem 228.
Toż do mioteł, do biczów oni srodzy kaci, Zwłaszcza kiedy ich urząd żydowski przepłaci; Dwaj a dwaj na przemiany, ściąwszy z gniewem zęby, W subtelnym ciele robią okrutne poręby: Sieką, biją, chlustają, aże do ocinku, Świeżej brzozy echo się rozlega po rynku; Wspinają się na palce, zamierzając z góry, Że już ledwie na Pańskim ciele co znać skóry: Od głowy aż do stopy krwią się zlał rumianą, Wszytkie się jego rany jedną zdadzą raną. PotZacKuk I 577.
W sercu nic, w głowie mało, w jednej gębie wszytek Tak wielu wywiezionych pieniędzy pożytek, Że jednym kłamstwem będzie drugiego popychał, Będzie prawił, co czytał albo kiedy słychał, Jakby widział na oczy, aż mu poda sztychy Ktoś z Merła i z Drzypola albo z Janczarychy, Gdzie w oczach wodza swego dzikich Tatar kłęby Osiadł, i dopiero wtedy Monsiur zetnie zęby, Kiedy mu żołnierz rzecze: Mój panie, przebaczcie: Że was tam nikt nie widział, tu Rodus, tu skaczcie. PotFrasz1Kuk II 267.
Zaczną ci i ledwie wiersz prześpiewają trzeci, Aż mój pan Grabski pod stół, ściąwszy zęby, leci I tyleż go na świecie. PotFrasz1Kuk II 284.