Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »członek zakonu, mnich«: Artykuł wiary iest/ że łaska pańska sama/ nie iakaszkolwiek y nie ta ktora wszytkim do dostąpienia zbawienia dana bywa/ zakonnikami ludzie czyni. SzemGrat 9. Iezuici innymi zakonniki, y Akademiki, także y księżą swiecką gardzą. SzemGrat 15. Luter y inni po nim rożni iego pomocnicy/ ktosz nie wie że zakonnikámi zacnych w Kościele Katholickim zakonow bywszy/ że sług Bozych sługámi szátáńskiemi stali się? ktorych imion vmyslnie milczę/ á cosz ztąd zá zmázá drugim tákichze godności/ urzędow y powołániá osobom? á iáko ci y tym podobni łotrowie/ sławie dobrey ták wielkich á zácnych stanow [stanu] Biskupiego/ y Kápłáńskiego/ áni ták wielkim y świątobliwym Zakonom/ w ktorych przedtym żyli szkodzić nie mogą złymi swymi spráwami [...]. SzemGrat 26-27. Mnich/ Monachus [...] v. Zakonnik. Kn 419. Profés/ zakonnik co ślub iáwny uczynił. [...] Hieromonachus [...]. Kn 823. Ach mnie y powtore rzeknę ach mnie/ ktory zostawił świat Zakonnik/ a nad ludzi świeckich gorzey się unośi. KalCuda 234. Zakonnicy [...] W błahych celach do tych czasów Zażywają swych niewczasów, Muszą: bo Pan wszystkim może, Aż ich na klasztor wspomoże. JarzGośc 8. Zakonnik ieden/ że nie chciał żyć wedle ustaw Zakonnych/ Szyię złamie. A drugi/ że nikczemnie y nieuważnie odpráwował/ powietrzem umrze/ y ták ci wszyscy dziś będą potępieni. OkolNiebo 88. dziećię iedno w piąćiu lećiech [...] obaczywszy Fránćzszká świętego zakonnika bárzo sobie upodobało on habit [...] y poczęło prośic rodźicow swoich bárzo áby mu też takie sukienki spráwiono. StarKaz 369. Heretycy [...] męczą zakonniki/ pánienki poślubione Pánu Bogu gwałcą [...]. StarKaz II, 606. ZAkonnicy Augustiniani, obrawszy nie dawno Generała Zakonu swego/ postąpili byli dáley obieráć y insze osoby ná mnieysze vrzędy [...] obráli Assistentá do Portugaliey ktory zwykł bydz konfirmowány per Breue Pontificium. MerkPol 300. Intrata powiedaią wielka iest do tego klasztoru ale tez powiedaią Zakonnikow bywało. 400. PasPam 78. Trząsnęło mię coś za ramię mowiąc te słowa Owo Antoni nad tobą stoi Obrocę się do Sciany asz stoi Zakonnik In Habitu Minorum Sancti Francisci. PasPam 279v. Myslę że to iakiegos do mnie Zakonnika przysłali iako zwyczaynie do Chorego. PasPam 279v. [Szwedzi] na Zakonniki dziwy wymyslali: Na Mieysce Swięte przeklectwá wálili Wszytko łáiáli wszytko się srozyli. OblJasGór 54. Nie wiedzie się S. Ignácemu świecka woyná/ bezbronnym zakonnikiem piekło burzy. BujnDroga 211. Rzecze Aráches: Pokaz nam iego mieszkánie. Odpowie mu Zakonnik ták ná to pytánie: Ieśli was zechce vyrzeć, sam się wam nágodzi, A nam się celi iego pokazáć niegodzi. DamKuligKról 163. Biskup wszystkie zakonniki, którzy in praesentia jp. Hetmana albo mszą świętą odprawują, albo do kościoła chodzić nie bronią, albo konwersacyę prowadzą i t. d., wyklął, jako to: jezuitów, dominikanów, franciszkanów, bernardynów i t. d. ZawiszaPam 180. [...] pewnie by był do takiey ze biedy Karol [de Rochefort] przyszedł iako był w niewoli gdyby go był z opieki swoiey wypuscił Ow Zakonnik, ktory go chował i opatrywał [...]. HistŚwież 121. Kawalerowie maltańscy [...] syna sułtanowego złapali [...] na ostatek zaś zakonnikiem został. [...] Cesarz Turecki Ibrahim ow proceder Maltańczykow Za wielki afront poczytywał. IntrHist 142. Po przeniesionych z támtąd Zákonnikach Chrześciańskich, Turcy tam osiedli, Palác fundowáli, Klasztor swoiemi osadzili Santonámi, do Wieczernika bosemi chodzą nogami, nie pluiąc, Chrześcianow nie puszczáią pod cięszkim karániem, chybáby się ktorey [!] pobisurmánic odwáżyl albo 600. zápłacił Cekinow. ChmielAteny II 533 [543]. Tam stanąwszy Gwárdyan ná wierzchu mieysca tego z Zákonnikámi y Pielgrzymámi każe spiewać Ewángelią Kwietną Niedzielną, dwoch posyła bráci ná mieysce contra vos, tym czasem bywa kázanie, potym Pontificaliter ubrány Gwárdyan z roszczką palmową wsiáda ná oślicę, iedzie ku Ieruzálem przy spiewaniu Antyfony owey: Pueri Hebraerorum, etc. y przy rzucaniu Palm y sukien przez Chrześcian pod nogi iego. ChmielAteny II 556. Apostolinowie Zakonnicy R. 1496. ChmielAteny II 767. Po Jeruzalem y za Jeruzalem ieśli Pobożność czyia wizytuie mieysca, mieć powinna assystenta Zakonnika y Turczyna. ChmielAteny1755 I 570. Mnich, Zakonnik. ein Monch. moine; un Réligieux de Cloître. § Mniszy Zakonu Franciszkańskiego. T III 849.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Zakonnik w Celli/ Zołnierz we zbroi/ Człek przy prawie. Bespieczni są. ŻabPol B1v.

2. »zakon; zgromadzenie zakonne«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ fundować zakonniki: Funduię zakonniki/ záczynam zakon. Kn 181.