ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 30.04.2019
ZAMIERZCHNĄĆ czas. niewł. dk
Warianty fonetyczne: ZAMIERZCHNĄĆ, *ZAMIERZKNĄĆ
Słowniki:
SStp (zamierzchnąć, zamirzknąć), SXVI (zamierzchnąć, zamierzknąć; korpus), Kn (zamierzchnąć), T (zamierzchnąćpod: zamierzcha), L (zamierzchnąć, zamierzknąć), SWil (zamierzchnąć, zamierzknąć), SW (zamierzchnąć, zamierzknąć) notują
SJP nie notują
Formy: bezok. zamierzchnąć; ~ cz. prze. zamierzchło; ~ cz. przy. pr. zamierzchnie
Znaczenia:
»o świetle słonecznym przy końcu dnia: zgasnąć«: zamierzchnąć, faire le soir KulUszDyk 247. Zamierzcha, v. m. F. zamierzchnie. es wird Abend, es wird demmerich, die Nacht bricht ein. il fait nuit; il devient obscur. § zamierzchało, gdyśmy odchodziły; iuż zamierzchło/. T III 2858.
Związki frazeologiczne: zamierzchło komuś w oczach »komuś zrobiło się ciemno przed oczami«: zamierzchło mi w oczach. es wurde mir schwarz vor den Augen; ich wurde schwindlicht. mes yeux se couvrent de nüage; il me prend un tournoîment de tête; la tête me tourne. T III 2858.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
ZAMIERZCHNĄĆ
czas. dk
Formy: bezok. zamierzchnąć; ~ cz. prze. lp m 3. os. zamierzchł; ż 3. os. zamierzchła; lm mos 3. os. zamierzkli; ~ im. uprz. zamierzchnąwszy
Znaczenia:
1. »o nocy: zacząć się«: [Barlaam] opałaiącem Piekielnym ogniu wspomniał, tákże o gryżącem Złe sumnienie robaku, kędy noc beż słońcá Zámierzchłá, y o mękách nie máiących końca Nigdy swego [...]. DamKuligKról 150.
2. »zostać zaskoczonym zapadnięciem mroku«: Zámierzchnąć/ Opprimi nocte [...]. Kn 1378. Zámierzchnąć/ Opprimi nocte, Aptemti. SzyrDict 523. W krotkim potym czásie tąż drogą [św. Effrem] szedł názad/ y zámierzchł w polu/ wstąpiwszy do budy pásterskiey/ vkładł się tám y vsnął. StarKaz II, 162. Czárt [...] przyszedł do niego [pustelnika] w nocy w osobie piękney pánny/ prosząc áby ią wpuścił do swoiey cele/ żeby iey bestyie dzikie nie pożárły/ przed ktoremi ledwo uciekłá zámierzchnąwszy ná puszczy/ gdy drogi vstąpiłá y zbłądziłá od stráchu nocnego. StarKaz II, 254.
3. »zostać zapomnianym«: Zostałem Wándalinem: swoim synom sławnym Przykład/ wzor/ we wszem dáiąc: by się lud Pogáńskich Záprzał błędow/ á cnym był w cnotách Chrześciáńskich/ Nie siedząc/ nie prozuiąc/ w domu márnotráwnym/ Nie dawáiąc zámierzchnąć cnotom stárodawnym [...]. JurkWan A2v. Nowe miasto pułk stawi [...] ci w pięknym obłoku stanąwszy, iuz zamierzkli ku wiecznemu zmroku [...]. DrobOpow 103.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
*ZAMIERZCHNIONY
im. przym. bier.
Znaczenia:
»taki, który został zaskoczony zapadnięciem mroku«
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
*ZAMIERZCHNIONY m albo ż albo n
w funkcji rzeczownika
Formy:
Znaczenia:
»ten, kto został zaskoczony zapadnięciem mroku«: Kur jest światło zamierzchnionych, Zegar nocą ogarnionych. GrochWiersze 290.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

*ZAMIERZCHŁY
im. przym. prze.
Znaczenia:
1. »o ciemności, która nastała«: Dyogenes Cinicus [...] świeckie ápparencie y iásności/ zámierzkłą ciemnotą tudziesz zápádłą nocą názwawszy/ sáme[go] szczęścia nászczęśliwsze[go] piástuná/ zá nanieszczęśliwsze[go] miedzy nieszczęśliwemi publikował. WojszOr 74-75.
2. »taki, który został zapomniany«: Y wszytkie spráwy táyne, ktore cicho w mroku Ciemnem zámierzchłe leżą, będą ná widoku. DamKuligKról 57.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: RB