Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »zarazić (się) chorobą zakaźną«: A cóż swymi pieniędzmi ksiądz zaszkodzi komu? Nie wyda na ozdobę bożego ich domu; Że zaraz parszywieje, gdy ich owca liźnie, Kopie w ziemię, nie dając rozwodu truciźnie; Jeżeli się też zdarzy zapowietrzyć której, Chcąc uleczyć, choć beczy, drze ją żywo z skóry. Nie dziw, z przyrodzenia to człowiek ma i bydło, Że mu wszelkie na świecie lekarstwo obrzydło. PotFrasz2Kuk II 411. W téj kompanii jechaliśmy do Prus na rezydencyą, stanęliśmy w Tylży 12 Octobris, aleśmy tam tylko dwie niedziele zmieszkali dla niebezpieczeństwa i chorób zaraźliwych specie powietrza. Wyjechała ztamtąd i jpani hetmanowa, u któréj w gospodzie kilka się ludzi zapowietrzyło było. ZawiszaPam 147.

2.przen. »(dać się) opanować, owładnąć czymś«: Żubra chce łomać z jarzma wyprzężonym bykiem, Kto radzi na Kozaków kmieci wywieść szykiem. O wolność się Kozacy z pany swymi biją: Nuż się tąż zapowietrzą kmiecie fantazyją, W cięższej stokroć niewolej zostając niźli ci? Suchego drewna płomień i z dymu się chwyci. PotMorKuk III 54.

ZAPOWIETRZONY
im. przym. bier.

Formy: lp M. m zapowietrzony; D. ż zapowietrzonej; Ms. m zapowietrzonym; lm N. zapowietrzonymi

Znaczenia:

1. »zarażony chorobą zakaźną«: trzeźwość nigdy bardziey nie jest potrzebna, jako wten czas, kiedy śię obawiać muśimy, że śię albo powietrzem morowym, albo obcowaniem lub konwersacyą z Ludzmi zapowietrzonymi sami zaraźimy. WolfTrakt 28. Owszem y Mucha ktora na trupie zapowietrzonym śiedziała, żądłem swoim człowieka zdrowego zaraźić może: od psa, y kota ktore przy chorym leżały, zarażają śię ći ktorzy śię nimi pieszczą, bo złe Wapory łatwo śię wśierśći lub włosach tych bestij sadowią, zkąd nie łatwo mogą bydz rugowane. WolfTrakt 62.

2.przen. »opanowany, owładnięty«: [...] Pan Bóg, który jest władcą serc ludzkich, wysłuchawszy twe nabożne modlitwy, nie chciał cię mieć miedzy tą ohydą zapowietrzonej rady, lecz cię wyrwał od nich i ukazał nam jeszcze przez, cię nad upadłym narodem polskim, że nas nie chce mieć w smrodliwej niewolej życia (choć pod takowem panem, który gruby będąc, grubemu narodowi a plebeio nauczeł się panować). ReskryptSzlachCz II 61. Powodem do tego był wszytkim naprzednieyszym Hospodar/ ktory zásłyszawszy nieco o Tráktatách z nieprzyiaćielem/ y rozumieiąc że to o iego skorę bydz miáło/ zápowietrzony iuż tym złym/ o zdrowym Ich M. PP. Hetmánow przedśięwźięćiu rozumieniem/ obiecował pewne y przez Prut/ y przez Bukowinę przeszćie/ do czego y sam z zachodem słońcá/ nad wolą Ich M. PP. Hetmánow/ z ludźmi swymi wszytkimi do Prutu ná żáłosną śmierć vkazał drogę. SzembRelWej A4v-B.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]