Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SWil, SJP notują
SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?), SW (?) nie notują

Formy: bezok. zostawać; ~ cz. ter. lp 1. os. zostaję; 3. os. zostaje; zostawa; lm 3. os. zostają; zostawają; ~ cz. prze. lp m 3. os. zostawał; lm mos 3. os. zostawali; ~ cz. przy. złoż. lp zneut 3. os. będzie zostawać; lm zneut 3. os. będą zostawać; ~ im. wsp. zostawając

Znaczenia:

1. »nie zmieniać miejsca pobytu, funkcji, właściciela«: I teraz, którzy zostawają w służbie, aby po zapłaceniu abdankowani byli. AktaKrak II/2 504. Beneficia wszytkie, iako teraz trzyma xdz Silawa, archiepiskop połocki, do archiepiskopstwa i władyctwa witepskiego [...] należące, przy nim i [...] unitach zostawać maią. MetWoł 346. Tak Patronowie, iako też y Agenci Trybunału Piotrkowskiego, Lubelskiego, y Radomskiego, w służbie woienney Polskiego y cudzoziemskiego authoramentu mieścić się poty nie powinni, poki w palestrze actualiter zostawać będą. VolLeg VI 223. Iuz od kilku lat w Wenecyi zostaie Agentem od Dworu tego [pruskiego]. MerkHist 371. W dobytym obozie armata ma przy Krolu I. M. zostawać. ArtWoj 78.

2. »być gdzieś«: Poki pan Christus po zmartwychwstaniu swym zostawał na ziemi, poty z nim y zboyca y ci wszyscy SS. Oycowie, ktorzy byli z ięctwa Adowego przezeń wyswobodzeni, zostawali przy nim w Raiu ziemskim. SmotEx 41. Mnie BOG upodobał sobie [mówi król] obrał z wielu miłościwie, abym w tym Krolestwie na mieyscu Iego zostawał Ia życia y całości Narodow Arbiter, fortuna Poddanych w ręku moich iest. DanOstSwada I, 142.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ coś w decyzjej czyjejś zostawać ma »ktoś wyda decyzję co do czegoś«: Mieysce zas Czekania Woysku [...] w decyzyiey IkMSCi y w dyspozycyiey Wiel. Hetmanow zostawac ma. PasPam 210.

3. »znajdować się w jakiejś sytuacji«: Bóg ociec [...] Póki Dla grzechu na rodzice skazane wyroki Będą tłumie póznego potomka, któremu żyć było przyszło, zawsze i aniołowemu życiu zostawać równym? DachDialOkoń 46. Jeśliby zaś przez ich niebalstwo, niedobór i niedostatek szkoda jaka stać się miała, wszytka wina przy frochtarzu ma zostawać. InsGór 1660 62. Między inszemi tego pokoiu Artykuły/ był i ten/ że tak iedna iak też druga strona miała in perpetua [et] pacifica possesione zostawać. MerkPol 201-202. Szołtys pokornie mię prosił [...] Czyniąc tedy ich afektacyjej dosyć, daję im tę asekuracyją, że gdy tego tak pomiar pokaże tedy przy tym zostawać mają. InwPuck 166. [...] Wolność StaroPolska in suo vigore zostawać będzie, ile assecurationibus od skolligowanych Nayiaśnieyszych Potencyi bez żadney awulsyi Kraiu stwierdzona Ex Pactis Conventis poprzysiężona [...]. GazPol 1735 51 1 nlb. W tym przypadku [kaszlu] pacyent w ustawiczney prawie bezsenności zostawać musi. BeimJelMed 98.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ w dyspozycji zostawać »DYSPOZYCJA«: ▲ w protekcji zostwać »PROTEKCJA«: ▲ zostawać w związku: ▲ w posłuszeństwie zostawać: ▲ w wierności zostawać: ▲ w służbie zostawać:

4. »stawać się kimś«: Bez kolorowych (barwianych) słow wyśmienitości rzekę/ że dożywotnie być y zostawać pragnę Wm. M. M. Pana Cale zniewolonym sługą. DobrPol II, 168.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ w statecznej wierności zostawać »pozostawać zawsze wiernym, służyć zawsze wiernie«: Od tąd wstateczney przeciwko IokMSCi wiernosci zostawac przyrzeka. PasPam 209v. ◆ zostawać w błędzie »pozostawać przy fałszywym, mylnym mniemaniu, przekonaniu«: Iesli przyiaciel iesli nieprzyiaciel będzie Domyslic się nie moze y zostawa w błędzie. ArKochOrl 6.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Sroká záwsze pstra zostáié/ w ktorekolwiék léci kráié. KnAd 393.