Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BANIZOWAĆ, BANNIZOWAĆ

Słowniki:
Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643

Formy: bezok. bannizować // banizować; ~ cz. ter. lp 1. os. banizuję // bannizuję; 3. os. bannizuje; ~ cz. prze. lp m 3. os. bannizował; lm mos 3. os. banizowali; ~ nieos. cz. prze. banizowano // bannizowano

Etymologia: <śr. łac. ban(n)isare>

Znaczenia:

1.prawn. »wymierzać komu karę pozbawienia praw skutkującą wygnaniem; wymierzać komu karę wygnania z jakiego obszaru«:

Rekcja: kogo co

Bánnizowáć kogo/ Foro nobilitatis excludere. A iudiciis publicis decreto arcere. Iure agendi, experiendi potestate aliquem publicitùs priuare. Kn 14. Siedm ich [Kozaków] czołnow nad wolą Starszyny/ Poszło do Diźurdzistánskiey [!] dálekiey krainy: Aż ku Perskim gránicom Tych Hetman społecznie/ Z wolą wszytkiey Korony bánnizował wiecznie. TwarSLeg 31. Nigdym go nie poczytał zá Złodziejá; haben sie ihn denn in die Acht erkláret?/ á zá go z ziemie Wywołáli (Bánizowáli). ErnHand 34. Banizuię kogo bannir; proscire, meltre [! mettre] au ban. T III 22.

◼ Przenośnie: ◼ Y ten niech bánnizuie poboczne ámory, Kto chce mieć z dziatek własnych w domu swym podpory. GorzWol 88.

2. »wycofywać z obiegu, z użycia«:

Rekcja: co

Talery zaś, vulgo kopowe, które szły po zł I gr 24, pirwej banizował i wywołać kazał [Daniłowicz, podskarbi]. JemPam 70.