W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 06.03.2023
WILK rzecz. m
Słowniki:
notują
Formy: lp M. wilk; D. wilka; C. wilku; B. uż. żyw. wilka; N. wilkiem; Ms. wilku; W. wilku; ~ lm M. uż. osob. wilcy; D. wilków; C. wilkom; B. uż. nosob. wilków; N. wilki; Ms. wilkach; W. uż. nosob. wilkowie
Znaczenia:
»dzikie drapieżne zwierzę podobne do psa, Canis lupus«: A wtem powstánie z lásu niesłychány Szum/ y strászny pisk iádowitey żmiie: Tu słycháć/ że lew ryczy rozgniewány/ Tu niedźwieć mruczy/ tu wilk srogi wyie. Tu morze huczy gęstemi báłwány/ Tu wodá skáły niepożyte biie. TasKochGoff 336.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: zool. wilk azjatycki (sz. zm.) »hiena?«: [...] Philtra te albo miłosne czáry, ciału y rozumowi szkodzą, z racyi szkodliwych swoich ingrediencyi, iákie są miesięczne odchody, nasienie, mozg kozi albo oślęcia małego, żywot hyeny alias wilka Azyatyckiego, virga lupi, Remora, kości ziemney żaby, lub krokodyla, á náybardziey szaley ziele, skorka z czoła źrzebięcia swieżo oźrzebionego, ktorego sam zapach klacze do szaleństwa przyprowadza, iáko otym wszytkim piszą Aristoteles, Plinius, Columella. ChmielAteny III 234. XI Pliniusz Naturalista powiada: że Hyeny; to iest Azyatyckiego wilka tłustość nią szmaruiąc; żołć suki czarney, iest obroną domu od czarow, nią kadząc; iako też krwią miesięczną podwoie domu smaruiąc. ChmielAteny III 265-266.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: (war.) Iákoby ná Niemieckim kazániu był. Iákoby też o żeláznym Wilku báiał. RysProv C1. Iákby mi o żéláznym wilku báiał/ iákbym ná Niémiéckim kazániu siédział/ v. Nié rozumie. Kn 230. ● Zgodá miedzy námi/ iák Wilkom z Bárány. RysProv XVIII, 1. ● (war.) od przysł.: Mow wilku pácierz/ á wilk/ Owcá/ Báran. RysProv VIII, 10. Ninacz niedba [Osman] naSwiecie: ninacz nie pamięta Iuzby sobie przegraney znami zyczył raczy NiszPokoiu [...] Chociasz tak wiele razy od naszych ukarąn Mow Wilku Pacierz, a on przecię owca, barąn Chce się bic do upasci y umierac nizli Traktowac. PotWoj 169. ● Boiąc się Wilká do lásá nie iść. RysProv A2. ● Winien mu/ iák báran wilkowi. KnAd 711. ● (war.) I wilk syt/ y owce cáłe. RysProv 28. [...] to pomiarkowanie Z taką Vwagą ma bydz aby y Wilk syt był I owca takze cała. Aby y zołnierz miał swoie substantią y poddany wzaiem Przy obronie ochrone y tak bedzie dobrze. OpalKSat 113v. [Dawid] Wesoły w duchu, że tak sztuka się udała, Wilk syt, owca do domu powrociła cała. DrużZbiór 68. ● (war.) Cáły báran (ábo cáła kozá) i wilk syt niéch będzié. KnAd 55. Podatkow y płace woiskowey rationes trzeba uwazyc iakoby ze lzem ubogich bydz mogły, y aby był y Wilk syt y koza cala. OpalKListy 527. ● Węchem wilk syt nié będzié/ nié tyié. KnAd 1221. ● Cáły báran a wilk syt záraz być nié może. KnAd 55. ● (war.) Cáły báran (ábo cáła kozá) i wilk syt niéch będzié. KnAd 55. Dać [ma lekarz] receptę z Galena, ty mu z Miechowity I tak będzie i baran cały i wilk syty. ZbierDrużWir I I, 34. ● Miłuié go/ iák wilk báráná. KnAd 506. ● Głod wilka z lasa wywoła. der Hunger treibt den Wolf aus dem Wald. la faim fait sortir le loup du bois; la faim chasse le loup hors bois. T III 381. ● Co wilk ozionie to go nie minie. PasPam 266.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Związki frazeologiczne: o wilku jest gadka: Lupus est in fabula [...]. Lupus est in sermone. O wilku iést rozmowá/ sed et gadká nos discimus. o tym iést gadká/ i. gadánie. Kn 948.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
WILKI nmos blp
Formy: lm N. wilkami; Ms. wilkach
Znaczenia:
»skóra wilka, futro wilcze; stroje wykonane ze skóry wilka, futra wilczego«: Tu szło piechoty w cżarnych cżapkách z dźidámi dźieśięć tyśięcy/ w lámpártách w wilkách/ w tygrysách/ w niedźwiedźich skorách y we lwich/ mieli iáncżárki y szable [...]. StarWyp B4v . Ale jeszcze nie tak by to było zaszkodziło, jako że Antoni Matuszewic, cześnik mozyrski, jak był nabożny, tak przed położeniem się spać klęknął do mówienia pacierza przy piecu, łokciami o stołek oparłszy się i kierei wilkami podszytej nie zdjął z siebie, i tak sfatygowany z drogi zasnął klęcząc tak mocno, że nie słyszał, jak kiereja na nim od pieca palić się zaczęła. MatDiar 814.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka:



ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 22.09.2022
WILK II rzecz. m
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1646
Formy: lp M. wilk; B. uż. nżyw. wilka; ~ lm M. uż. nosob. wilki; D. wilków
Etymologia: <łac. alarium>
Znaczenia:
»wyposażenie, osprzęt do pieca «: wilk (łac. alarium). KusWeg B6. W kominie wilki żelazne, z łopatką, pogrzebaczem, blachą w kominie zapuszczoną. ZamLaszGęb 42. Do zatykania komina drzwi fornerową robotą, w kominie blacha żelazna, zapuszczana. Wilk jednostajny, w kratkę robiony, gałki, nogi i u dołu mosiądzem osadzony; pogrzebacz, szczepce żelazne z gałkami mosiężnemi. ZamLaszGęb 73. W kominie blacha żelazna, zapuszczana; wilków żelaznych, z balasikami mosiężnemi... ZamLaszGęb 79. Niepoprawne zródło .
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: PK



ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 22.09.2022
WILK III rzecz. m
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613
Formy: lm M. uż. nosob. wilki
Znaczenia:
»wrzód, hemoroid?«: Wrzody ciało wyiadáiące/ to iest/ Wilki/ ábo Wilkowáte/ ktore Phageda u nas zowią [...] wychędaża [korzeń ziejca]. SyrZiel 626.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: PK