Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: MÓL, MUL

Słowniki:
nie notują

Formy: lp M. mól // mul; D. mola; mola; B. uż. żyw. mola; N. molem; Ms. molu; ~ lm M. uż. nosob. mole; D. moli; C. molom // mulom; B. uż. nosob. mole // mule; N. molami

Znaczenia:

1. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiOdpráwiwszy postępki y spráwy stołowe Nie proznuią/ bo máią zabáwy domowe. Iedni gmáchy chędożą izbę kropią wzorem/ Drudzy się vwiiáią/ z miotłámi przed dworem. Trzeći kśięgi/ zygárki vstawia ná stole/ Czwarty száty przesusza/ by nie żárły mole. FraszSow D2v. Robią z Modrzeiowego drzewa skrzynie, walizy, pudełka, z racyi, iż się mul w nich nie zamnoży. ChmielAteny III 328. Tuż w spiżarni słoniny, sadła, wędzonki, kiełbasy maią się konserwować, ale nie stykaiąc się dla plesnizny uwarowania: iezli też rzeczy wędzone są zbytnie suche, zapłodzi się wnich mul wlecie, á raczey iakieś robactwo wołochate, ktore wędzone rzeczy, w mąkę obraca: trzeba temu zabieżeć, mule te gubiąc, ogartuiąc miotełką, solą skrapiaiąc etc. w szpiżarniach daią się kraty w oknach dla wentylacyi. ChmielAteny III 410.

2.przen. »zgryzota, zmartwienie«: Lecz niemász spokoynieyszey y lepszey Wolnośći/ Iedno kiedy myśl wolna czuie się bez złośći, Záwsze w weselu żyie záwsze Boskie gody/ Záwsze pieśni opiewá/ y inne Swobody. Odnośi: potáiemny gdy iey Mol nie trapi/ Ale owá zła WOLNOSC co nie spi á sápi. WitkWol C4. ą, Gdzie dobra myśl, kędy śmiech i kędy śpiewają, Dźwięk mimo uszy leci, a mól je zakryty Serce smutne i mieni w żółć obiad obfity, Cwała we łbie i choć mię z sobą kto zawabi Tam, gdzie drogo dla wczasu ściany swe jedwabi, Choć na okręt budowny, choć na konia wsiędę, Troski z okrętu, troski z siodła nie pozbędę. ArciszLamBar I 386.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pozbyć mola »uwolnić się od troski, kłopotu«: Poczęli szęmrać między sobą to by ten Pan rad tez iuz pozbył tego mola który mu głowę suszy. PasPam 202.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ gryźć mola »rozważać jakiś problem, zastanawiać się nad wyjściem z danej sytuacji«: [...] Cosz? nizli się Krol ruszy nisz się szlachta zcedzi Tymczasem spadnie Brda: przeprawy uprzedzi Passy pozastępuie: Ze Władysław ani Krol przeydzie: y maią kim co począc Pogani Tego Hetman z Starszyną kiedy grzyzie mola Ali poseł Kozacki ktory był do Krola Wyprawion z Zaporoza: pomyslney odprawy Dostawszy; prosto w Oboz przyiezdza z Warszawy [...]. PotWoj 50.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Kogo grzyzie mol zakryty/ nie wsmak mu obiad obfity. RysProv V, 8. ● Lwica za wilkiem bieży, za kozą wilczyca, Koza za wrzosem, a mnie do ciebie tesknica; Każdego swoja lubość, swoja żądzą pędzi, Każdego swój mól gryzie, swoja nędza swędzi. SzymSiel 9. Káżdy ma swego molá co go gryzie. KnAd 339. [...] I ow nie sczerze wesoł co sie smieie albo Tancuie gdy ma mola co go wewnątrz gryzie [...]. OpalKSat 82v. Bo poki smierc Człowieka Kłem swym nie zagryzie Kazdy ma swego mola co go w serce gryzie. SzołHist k. tyt. v. ● SzymSiel 9. KnAd 339. OpalKSat 82v. ● [...] wewnątrz gryziony [mistrz krzyżacki] Molem złego sumnienia, winnym byc nieprzeczy [...]. DrobOpow 81.