Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. głód; D. głodu; B. uż. nżyw. głód; N. głodem; Ms. głodzie; ~ lm M. uż. nosob. głody; B. uż. nosob. głody

Znaczenia:

1. »uczucie czczości spowodowane brakiem pożywienia«: Aby wyrwał od śmierci duszę ich/ á pożywił je w głodzie. BG Ps 33, 19. Głód/ Fames [...]. Dominante fame. Esurigo, Varro infrà [...]. vide Drogość 2. Łáknienie. Kn 192. Gdzie kto swego zastał tam siadł y iadł zo wego wczoraiszego głodu. PasPam 61v. I mowiłęm gdy by mi Głod nay większy był to bym tey ryby nieiadł. PasPam 65. Boc Matka kozda gdy się iey przebierze chleba nagdadza zwyczaynie dzieciom swoim, dobrym opbiadem y zatrzymane Sniadanie Tak że im cięszym nieda Labefactari [osłabnąć] głodem. PasPam 116v. Głod. 1) Hunger. [...] la faim. T III 381.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ głód dowcipny: głod dowcipny; wszystkiego głod nauczy. T III 381. ▲ głód mrzeć »cierpieć głód, umierać z głodu«: głod mrzeć. hunger leiden. soufrir la faim; étre pressé de la faim; mourir de faim. T III 381.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Głod wilka z lasa wywoła. der Hunger treibt den Wolf aus dem Wald. la faim fait sortir le loup du bois; la faim chasse le loup hors bois. T III 381.

2. »brak żywności spowodowany nieurodzajem, wojną lub klęską żywiołową«: Potem był głod na ziemié/ po onym głodzie pierwszym/ ktory był zá dni Abráhámowych: y poszedł Izáák do Abimelechá do Krolá Filistyńskiego do Gerár. BG Rdz 26, 1. Oto siedm lat nádejdzie bárzo obfitych/ we wszystkiey ziemi Egipskiey. A po nich nástąpi siedm lat głodu/ y w zápomnienie przydzie wszystká oná obfitość w ziemi Egipskiey/ y wytrawi głod ziemię. BG Rdz 41, 29-30. Głod. [...] 2) Theurung, Hungers-Noth. [...] famine, disette. T III 381.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ blady głód: Mam zwyczay [...] obiádem hoynym przeciw blademu vzbroić się głodowi. BanHist 6.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ chłodem i głodem »z nieżyczliwością, z niechęcią«: [Szwed] Trzy Tysiące ludzi darmo stracił. dla tego się musiał umknąć pod kruneburg, ale go tam Niemcy chłodem y głodem poczęstowali. HistBun 52. ◆ o głodzie i chłodzie »w niedostatku, w niewygodzie, w niesprzyjających warunkach«: Stanęlismy pod Dryświatami [...] gdziesmy yzapusty Owielkim głodzie ychłodzie odPrawili day Boze przyszłe lepsze. PoczOdlPam 26.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● iednemu gody a drugiemu głody. T III 394. wyżyłeś gody, (radość) cierp też i głody T III 394. raz gody, drugi raz głody T III 394. ● Kto we żniwá pátrzy chłodu/ nácierpi się zimie głodu. RysProv VI, 8. ● Głód tani/ sytość droga. KnAd 244. ● Głodu nié kupić/ sytość wiéle kosztuié. KnAd 244.