Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: PAPIER, *PAPIR, *PAPIOR

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1607

Formy: lp M. papier; D. papiru // papieru; C. papierowi; B. uż. nżyw. papier // papir; N. papiorem // papierem; Ms. papirze // papierze; ~ lm M. uż. nosob. papiery // papiry; D. papierów; B. uż. nosob. papiery; N. papierami; Ms. papirach // papierach

Etymologia: <gr. pápyros>

Znaczenia:

1. »materiał z włókien roślinnych używany do pisania na nim, drukowania itp.; kora drzewa egipskiego (papirusu?)«: Gdzie pojrzysz, z kramów papier a czernidło Dobrze nie woła na nas jak na bydło [kazanie drukowane]. GrochWiersze 247. Plast też może przykładáć/ vwárzywszy liściá kápusty potłuczoney z winem y octem/ abo cimoliey z wodą stalowáną/ ábo kowálską/ ábo pápierem szárym grubym/ octem ciepłym nápoionym obwiiać. CiachPrzyp 34 nlb. Naley wody na miednicę potym w renkę szklenicę w oneyze papier wrzuc zapalony. GrodzMisc 16 (3). A ia tesz napełniwszy papir, więcey nie przydam tylko to zem iest zwyczainie WMm-o M-o Pana Miłuiącym Bratem ysługą Kr. Opalenski WcPo. OpalKListy 369. Papir Papyrus. SłowPolŁac 50. Starzi używáli [do pisania] [...] skorek z Drzew/ osobliwie Egipskiego Drzewká/ ktore zwano Pápierem. KomDobrOrb 227-229. I iezeli zasobą obaczy poscigi Tak z bliska iak z daleka pokaże im Figi Takiec sie w Polszcze rzeczy, takie w Turcech działy A przecię Mir zostawał naPapierach cały. PotWoj 11. Aleć by mi tu pierwey Papieru nie stało By się wszytkich Zołnierzow z Domu twego miało Wyliczac ktorzy y dzis Trybem Wielkich Przodkow nie zbierają Podkow. PotWoj k. XVIv. Ale się to wszystko moze zmiescić w głowie co by na papierze wszystko miało bydz wyrazone. PasPam 135. Wolę iuz Cały wyterminowac List Luboc mi zal karty Papiru. PasPam 193v. O Boze Siłasz by na to Papiru wyszło kto by Czarnieckiego z młodych zaraz lat odwagi kawalerskie chciał wyterminowac dzieła nalezycie. PasPam 206. Z piianemi ich Pacholarzami Cuda robili w nos im papier zapalali. PasPam 229v. W izbie okna 2 w drewno oprawne miejscami papiorem pozalepiane. InwKal I 512. Oddaie conventowi przy kazdy racie papiru do pisania rasz przedniego drugi rasz srzedniego wiecznemi czaszy. KsKrowUl I, 638. Przyiachał tamze był pewny Młodzian z kompanij Marcin imieniem na nauki ale się bardziey począł przypatrowac pargaminowi na białogłowskich twarzach niz papierowi w xięgach. HistŚwież 207-208. PAPIER FIN (Papier á la Royale). Chárta augusta REGAŁOWY papier wielki. Papier á lettres [...] Papier pocztowy Papier vegle et poli [...] Papier gładzony. Papier blanc Pura charta Papier biały. DanKolaDyk II, 327. Papierowe drzewka papier, arbisseau d''Egypte. KulUszDyk 118/ 2.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ azbestowy papier: Azbestowy pápier w ogień wrzucony nie gore. BystrzInfElem S4. ▲ bela papieru: Bélá pápieru/ dziesięć ryz. Kn 19. BEllá Pápieru: ma Ryz 10. SolGeom III 135. Bella pápieru [liczy] ryz ... 10. BystrzInfRóżn Z3. ... 2) bela papieru ma ryż dziesięć. T III 32. O Pápierze. Bellá Pápieru ... 10 Ryz. Ryzá ... 20 Liber. Librá ... 25 Arkuszy. GorAryt 73. ▲ papier szary »Bibuła«: Pismo suszemy Pápierem szárym (fibulą) ábo Piaskim[!] z Piasecznice. KomDobrOrb 227.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Pápieru do wody/ Piorá do ogniá/ Księdza do żony Nie przytykay. ŻabPol B3.

2. »pismo, dokument«: Bo coz nam dadzą Pákta? co złote pápiry? Gdy serce pod pokrywką/ y umysł nie szczyry. TwarSLeg 91. Przyszło do moiey wiádomości, iz niektorzy chowáią sobie te drukowáne pápiery ktore co tydzień in publicum wychodzą. MerkPol 56. Nie zgrzesze pono, że opisuiąc w tych pápirách mötus Politicus Orbis, do wiadomości też podáć będą. MerkPol 103. Dochodzić się może [...] że commercia Hiszpáńskie/ nie są Angliey potrzebne/ przy rácyách ták zmyślonych/ iako są te drugie/ ktore álleguią w osobnym papierze; w ktorym vsurpationem Ducis Braganoise authorisare usiłuią/ y lus aliquod in Coronam Portugaliae illi praetexere. MerkPol 260. Bo Pokoy w ostrzu broni: Niech im zadne Miry Nie mglą oczu: mieysca tam nie maią Papiery Kędy szable y Łuki będą ich krew chustem Toczyc nie pisac Piorem albo Inkaustem. PotWoj 68. WPiąciudziesiąt koni biegł, bez wszelkich Papierow Iakoby czasu nie było listami się bawic Zeby ustnie owszytkiem, mogł Zygmunta sprawic Człowiek mowny y smiały, alec nie ukuie Stą Kowalow: kto serca do woyny nie czuie. PotWoj 146. Mysmy pod Wezerowem stanęli Namiotem Żebysmy się nie zdali płocho wzgardzac miru Z przesłanego Wewelem, od ciebie Papieru. PotWoj 186. Daycie Panie tam ten papier co go Macie przy sobie. PasPam 155v. Skoro mi iuz Wda oddał papiery rzecze. [...] Iedz WSC iako nay raniey. PasPam 162v. Ale to zawsze w tey nad papierami sedentaryi, ktora przy W Pana latach zdrowiu iego nie bardzo pomoże. KonSRoz 1.