W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 26.04.2016
PARKAN, PARCHAN rzecz. m
Słowniki:
SStp (parkan, perkan), SXVI (parkan), Kn (parkan), T (parkan), L (parkan; XVII, XVIII), SWil (parkan), SW (parkan, parchan), SJP (parkan) notują
Formy: lp M. parchan // parkan; D. parkanu // parchanu; B. uż. nżyw. parchan // parkan; N. parkanem // parchanem; Ms. parchanie // parkanie; ~ lm M. uż. nosob. parkany; D. parkanów; B. uż. nosob. parkany; Ms. parkanach // parkaniech
Etymologia: <g.-niem. parchan, parkan>
Znaczenia:
1. »ogrodzenie, płot, także element fortyfikacji«: Na wierzchu parkanu wszędzie palanki przykryte deskami. NiemPam 23-24. Placu gołego naymniey niema [...] ieno przy bramach co z krym- i kitaygrodow do niego są, i to trochę od murow, jednak i parkanow daleko budowanie sadzą że tam przestrzeństwo do obrony nieprzyiacielowi wielkie. MasDiar 74. Parkan ten był wezwyż na 3 kopie. MasDiar 74. Pan Struś nastąpił pod stolicę [...] ktorey mu nie chcą dopuscić z nami się złączyć, a też niema którędy w parkanie drewnianym wszystkie Bramy pozamykano. MasDiar 80. PIerwsza [lebiodka] roście [...] przy drogách szcieszkách/ przy drogách szcieszkách/ przy párkániech/ ábo płociech. SyrZiel 495. W Lesie ná mieyscách płonnych/ ná dziczynách/ pod czás [...] przy płociech y párkánách rady rosną [dzikie konopie]. SyrZiel 824. Kámienny párkan/ grobla/ wał. Maceria, vel maceries. Pilunas iż akmenu. SzyrDict 94. By zatrzymali Bisurmana zelazny parkan Uczyniono Na kształt muru na kołach, ktory postawiono Długie osęki, haki, ten parkan trzymały. DrobOpow 33-34. Podwórze z przyjazdu od wsi parchanem spasane, w którym parchanie są dziury. InwKal I 88. Około dworu nie masz parchanu, tylko jest płot. InwKal I 188. Obora o 3 kolniach, czwarta w parchan. InwKal I 333. Vtwierdz sznur reprezentuiący liniią CL dána w polu, álbo podle ściány, párkánu, przyciesi. SolGeom I 33. Idąc do Domu swego niosząc Pułszet Płotna do Ząmku po[d] Parchanem Czmentarza Koscioła Swietego Krzyza Vsiadszy nagle omdlał. KomonDziej 216. Gwardye stroie, Londy, Bardyzany Z piechot ognistych [...] rzucone parkany Iak paięczyna tak zaszczyt nietrwały. MikSil 65. Pospolstwo [...] gwałtem wrota, y parkan dworu Archiepiskopskiego wyłamali. NiesKor II 759.
2.myśl. »sieć a. ogrodzenie-pułapka używana podczas polowania«: [Przybory myśliwskie:] Parkany Płocienne w Łachwie [...] Parkanow z oborami y kolcami kołami zelaznemi sztuk . . . . 36. ArchRadziw 1638 1748/ 380, 3. [Opis psiarni:] Sieci Ruzne [...] Parkanow konopnych N[r] 2 Pułparkankow konopnych [...] N[r] 3. ArchRadziw 1638 1750/ 388, 4. Schieβgarten párchań pomaerium. KusWeg I6. Był tam niedzwiadek [...] ktorego w Litwie parkany stawiaiąć Marcin Oginski zywcem osocznikom kazał do Sieci nagnać. PasPam 176. Wprzod ich ostanowi Parkanem w kniei [łowczy - jelenie]. LucChrośPhar 118.
Przenośnie: Cóż będzie czynić serce utrapione, Gdy na nie takie parkany rzucone, Kiedy w zdradliwe włos uwikłan nici, Kiedy i sam włos stoi za sto siéci. MorszAUtwKuk 167.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: PK