Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »jednostka taktyczna obejmująca kilka lub kilkanaście chorągwi; tu: oddział, grupa«: Rozdzielono nas na dwie watahy. Dano nad iedną Watahą kommęndę Kalinowskiemu. Nad drugą zas mnie. Poszlismy dwiema Szlakami nocą [...] Zabieramy się potym ku obozowi az tez kalinowski z[s]woią partyią idzie, złączylismy się tedy. PasPam 236-239v. Do nas wiadomosc ongi przyszła o zniesioney przez Litwę Partiey Szwedzkiey ktora była pod Fu[...]giem ktorego dzis tu Samego in illo Conflictu wziętego albo iutro pewnie prezentowac maią. RadziejKor 102. [...] pewną Párthią máłą nászę Wołoską wodległośći od Obozu stoiącą trochę nieostrożną, pod Lubárem pogromiła [armia sułtana]. AwWarsz_1698_20IX 1. Wciągnowszy zas w Granice Włoskie z tym Woyskiem na Cztery go partye rozłączył. Pirszą Partyą Sobie, drugą Czynnie, trzecią Carbonowi, Czwartą Sertoryuszowi naznaczył. SzołHist 2. A za ten czas Sylli ius nie było w Rzymie, ktory z Woyskiem Swoim w Sycyliey przeciwko Morskim rozboynikom Morzem następowali przetoz Mariusz z trzema Kollegami y Czterma Ludu swoiego Partyami znagła nadciągnowszy snadnie się do Rzymu wparował. SzołHist 2. Całą Żmudź przeszliśmy, nigdzie od nieprzyjaznych wojsk nie zagabnieni, których partye wkoło naszego marszu były, ale natrzéc nie śmiały; nasze zaś podjazdy po kilka razy dobrze gościły. ZawiszaPam 119. Całą Żmudź przeszliśmy, nigdzie od nieprzyjaznych wojsk nie zagabnieni, których partye wkoło naszego marszu były, ale natrzeć nie śmiały; nasze zaś podjazdy po kilka razy dobrze gościły. ZawiszaPam 119. Piw, gorzałek, chleba mieć szwedzi nie mogli, a przytém tak ich kałmucy ustawicznie infestowali, że wychylić się nie było jak, chyba w wielkim podjeździe i partyi, dla tego trudno i o prowiant było. ZawiszaPam 261. Pisałasię rozna Expedycya przez Pana Gerlacha dowilna kturysię alienował od Boku mego a to dla Partij ktoramusię zdarzyła w Nitawie. SapADiar 77. Generał Leytnant Woysk Rossyiskuch i znaczna Partya woyska tu się znayduie. GazPol 1735/ 36, 2. Powinien się na nim [ordynansie] wprzod Imć P. Regimentarz Partyi N. potym Officyer lub Namiesnik każdey Chorągwi podpisać. GazPol 1736/ 82, 4-5.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ Na partię wyjechać: Powiedział, ize słuzył niegdy na Cesarskiei s Panem Lorencem Lettowem Rotmistrzem, ktorego przi nim gdy na partie wyiachali, zabito. VorLetSkarb 254.

◼ Przenośnie: ◼ Gdzie owe kosztowne po cudzych krajach włóczenia się i peregrynacyje nasze zniosły wrodzone ułożenie swoje, narodu własnego obmierzenie wzruszyły, zbytków, swawoli, sodomiji [...] nauczyły [...] zgoła jedne cudotwory i monstra naturze z krwie rodowitej porobiły. Źleli mówię? Proszę o dowód pożytku pospolitego. W szykach podobno i żywej posturze, na partyjach i podjazdach, w publicznej pracowitej usłudze i funkcyi, w ludzkości i ochocie [...] albo w inszym jakim widziemy predykamencie. MałpaCzłow 216.

2. »stronnictwo polityczne«: Ten rok cały przebyłem na życiu prywatném, nie intrygując do się partyi żadnéj. ZawiszaPam 26. Kraj się gubi, bo partyi gwałt, a każda drze. ZawiszaPam 260. Deputowany był [...] Szczuka [...] aby zawzięte strony z kombinował, ziechały się in Januario partye obiedwie i wielu Senatorów, gdzie Szczuka iuż był arcydobrze umoderował rzeczy, ale król cicho posłał do Ogińskiego i Zaranka, żeby Planta Combinacyi nie doszła. OtwFDzieje 61. Cożby się po śmierci Krolewskiej działo, wielebyśmy Hetmanow mieli? wiele zpiknionych przeciwko sobie na życie y honor partyy? KonSRoz 55. Pan nie wątpisz, że Krol do tey y nie przystąpił partyi, ktora chciałaby mu Jus Majestatis a Republica relictum wydrzeć. KonSRoz 61. ZYGMUNT III [...] Obrány iest od iedney Partyi Polakow, á od drugiey Maximilian Arcy-xiążę Austryácki. ChmielAteny II 356.

3. »część czego; grupa jakichś elementów«: O jakożem sobie życzył öbrócić się w jaką kropelkę deszczu lub rosy a spaść na najśliczniejszą busieńkę serca mego albo którążkolwiek partię najwdzięczniejszego ciała, wiedząc, że moje kochanie na deszcz rado wychodzi. SobJListy 435. Ani utrzymać się pioro może, áby się passyą nieuwiodło, oszpecić, y wyszpocić drugiej partyi, co iest przeciwko miłości bliźniego, y paskwilem zákazánym od Kościołá trąci. JabłSkrup 18-19. Te [gwiazdy] według dystynkcyi swiatła y wielkości dzielą się ná sześć partyi. BystrzInfAstron N1. Rozmnożone Familie Synow Noego, rozdzielać się poczeły na partye po całym świecie. ŁubHist 1. Antonius Sabellicus przydaje, że się [Słowacy] rozdzielili na dwie Partye. ŁubHist 2.

4. »(zazwyczaj dobry) kandydat na małżonka«: PARTI (Estat, condition) [...] Dobrze się ożenić z Bogaczką z partyą dobrą. DanKolaDyk II, 332. ZałBibl 119.