Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiAffekt [...] ktory od inszych zmysłow zadnych nieprzyimuiąc Ordynansow swoią własną rządzi się Imprezą I na ktorą kolwiek stronę zechce y sąm siebie y serdeczną moze na kierować inklinacyią. PasPam 80.

2. »odważny, pełen męstwa, animuszu«: Smiałe serce do skutku dobrego przychodźi/ Szcżęśćie tákie serdeczne do poćiech przywodzi. HofmańPor Aijijv. Gdy sie Czar Moskiewski w Stolicy prędko o tym dowiedział/ bądź to z żalu y frásunku wielkiego/ bądź to z melánkoliey srogiey/ częścią wstydem ábo ráczey boiáźnią y stráchem ostátniego szczęścia swego przeráżony/ cześcią z głupiey á nie serdeczney resolucyey/ ábo ráczey z desperácyey niewiem quo spiritu ductus, czy też to tak/ chcąc sie ánimuszowátym y śmiáłym ábo serdecznym przed swemi Moskalámi pokázáć/ álbo dla nászych dla trwogi ten postrách puszczáiąc/ chciał koniecznie wszytkim woyskiem/ co go miał w stolicy plùs vel minùs po dwá kroć sto tysięcy/ bo Miásto wielkie/ ná woysko K. I. M. tą ostátnią resolucyą/ á choćby z ostátnią zgubą y strátą/ vderzyć/ b[.]na verba quaeso, nie ták srogo/ lekko w piasku/ wáruy záwadzić Moskalu. NowinyMosk A2. [...] bez Bogá prawdźiwego/ bez Wiáry/ á gdźie tego niemász/ iák tám [w wojsku] ma bydź mąż serdeczny/ śmiáły/ szczęśliwy; giną iák muchy y bestye/ á ná pożarćie czártowskie wieczne idą. StarWyp B2. Konecki na czele Stał swym znowu, że zaraz dáwszy coś nie wiele Czásu rekollokcyey, Nieprzyiaciel zmierzy, I ze wszytką potęgą cięszko nań uderzy. Nakształt gory z wáloney, álbo w-puł obłoku Vrwánego na Niebie. Długo niechciał kroku Mąż serdeczny ustąpić. Ale gdy nawału Nie mogł strzymać srogiego, pod Zbroynych pomáłu I Krola się podmyka. TwarSWoj 85. Pewnie to kozdy przyzna kozdy wytłąmaczy ze Zwierz [niedźwiedź] straszny odwazny Serdeczny y Męzny Do potkania y bitwy nad inne potęzny. PasPam 270.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ , : StarKaz 397. PisMów II 317. ▲ żal serdeczny (sz. zm.): Niejednemu serdeczny żal krwawe łzy wycisnął. NiemPam 221. Zal mię serdeczny przeraził z Jey [pustelnicy] skruchy, Łzy strumieniámi z oczu moich płyną [...]. DrużZbiór 167. ▲ żal serdeczny (sz. zm.): Poki czas wżdy się obeyrzeć/ a vważywszy/ y głęboko poiąwszy złość grzechową iáko Bogá mego obráża [...] z serdecznym szczerym żalem za nieskończoną/ nie wypowiedzianą cierpliwość Bogu moiemu podziękować [...]. BujnDroga 44-45. [...] żadnego sposobu skutecznieyszego wierni Pańscy ná wypłacenie/ y zasłużonego karániá Boskiego odwrocenie/ nienaydowali/ iáko ten/ gdy z żalem serdecznym przez modlitwy/ posty/ iáłmużny/ umártwienia/ y inne ćwiczeniá pokutne/ dosyć za grzechy czynili. BujnDroga 103. ▲ ból serdeczny (sz. zm.): Bywa ták cięszki bol serdeczny drugdy/ ktory pádnie ná inne kreátury/ iż bez száble zdrowie odiąć może. BirkOboz 30. [...] wyprawią się zatem, owe okręty y Daulet w okowie, Iusz przestawszy byc Fascelinie bratem, ktorą iutro psom wyrzucą Lospasi, Znimi: a łzami serdeczny bol, gasi. PotSyl 91. ▲ boleść serdeczna: Ta tedy nowina [...] Heretykom zaś rany świeżego żalu, przez zgubienie nowo niepotrzebnej pociechy, tem z większą boleścią serdeczną ponowiła. DembPrzew 26. [Diabeł] podwodzi nas do szemrania w przody/ potym do nárzekánia/ nákoniec do bluźnierstwá y desperácyiey [...] bo przeźnie boleść serdeczną wyrzucamy z siebie [...]. StarKaz 397.