Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: lp M. sumnienie; D. sumnienia; B. sumnienie; Ms. sumnieniu

Znaczenia:

»poczucie odpowiedzialności za swoje postępowanie; sumienność, uczciwość«: Takowy bunt y kupę na zdrowiach Honorach y Substancyach karać Obowiązek Sumnienia y prawa ninieyszego nasię bierzęmy. PasPam 213. Atoż masz Miłosciwy krolu Effectum niecnotliwych konsyliarzow [...] Po osadzałes nimi krzesła Podawałes im naywyszsze Subsellia poczyniłeś ich Panami Takich Ludzi gdzie Sumnienia niemasz Boga w sercu a gdzie Boga niemasz tam darmo spodziewac się upamiętania. PasPam 228.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wolne sumnienie: Mądrzy powiedaią że kto Ma wolne Sumnienie ten wszelakie kalumniie y Ludzkie fałszywe mowy powinęn lekce ważyć. PasPam 148.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ dobre sumnienie »brak poczucia winy«: Dobre Sumnienie y niewinność iest to Memoria Actionum Nostrarum bene a bobis gestarum I iako by nie iaka approbacya y utwierdzenie mysli naszych dobrze o swoich uczynkach trzymaiących. PasPam 148v. ◆ na swoje sumnienie brać »brać za kogoś odpowiedzialność«: Iuz że się day nachylić moiey perswazyiey a ia cię na Sumnienie swoie kapłanskie biorę. PasPam 144. ◆ sumnienia skrupuł »wyrzut sumienia, niepokój wewnętrzny wypływający z poczucia winy«: Musiała bym w tym miec Sumnienia skrupuł, gdy bym widząc W MM Pana affekt szczery, nie miała go podobnym oddawac affektem. PasPam 224.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Wielkie Bogáctwo/ wierna miłość/ cięszka chorobá/ y zránione sumnienie/ nie mogą być zátáione. RysProv XVII, 7.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Afekt naylepszemu Nieprzyjaciel rozumowi (ba y Sumnieniu). DobrGram 379. ● Vydziész sędziego karánia/ nié sumnienia kátowánia. KnAd 646.