W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 07.08.2023
ŁAN rzecz. m
Warianty fonetyczne: ŁAN, ŁON
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688
Formy: lp M. łan; D. łanu // łonu; łana; N. łanem; Ms. łanie; ~ lm M. uż. nosob. łany; D. łanów; B. uż. nosob. łany // łony; Ms. łanach
Etymologia: <czes. lán, z g.-niem. leh(e)n>
Znaczenia:
»miara powierzchni pola uprawnego o zróżnicowanej wielkości, przeciętnie ok. 20 hektarów«: Ustawa tedy stanęła że by brac 10 bitych Talerow co Miesiąc na kon z pługu co unas łąn to tam pług. PasPam 62v. Desiderium [żądanie] Io MSCi X Plebana Budziszowskiego [...] to iest u [o] uwolnienie Łanu iednego na Szpital zakupionego w Budziszowicach w Dzierzawie Io MSCi Pana Piotra Sladkowskiego instabunt [starać się będą] IMPP. Posłowie. PasPam 219. Dla pomiáru tákże y wydżiału Łanow, tyśiąc rázy doskonálszą iest skálá ná łokćie wydźielona, ániżeli ná pręty ábo na łáńcuchy. SolGeom II 98. TA Zábáwá odpráwuie podźiał wszelkich Figur płáskich, nie tylko ná kárćie ále y ná źiemi. Tákże Gránic y Pol, ná Łany, Włoki, Połłánki, y Cwierći zwyczáyne wKoronie Polskiey. SolGeom II 130. Do Krakowa na podróż powinni się sprzągać na jeden wóz dwaj łonnicy: do Bochnie, Wawrzyńczyc i Radłowa z łonu jednego. ActScabVet 95. Łan álbo włoka iest pięcioraki. Dwa Frankońskie. Jeden Teutoński álbo Niemiecki. J dwa Polskie. Ktore statut Polski w księgach skarbowych opisuie, ná karcie 390. BystrzInfRóżn Zv-Z2.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: łan frankoński: Miárá, Łokieć: Tego lub Státut niespecyfikuie, pewna rzecz, że nie inszego vżywa, tylko Krákowskiego, kiedy Łan Fránkoński z kśiąg Krákowskich opisuie. SolGeom II 145. Pierwszy łan Frankoński liczy w zdłuż miar 270. á łokci 3915. w szerz miar 12. á łokci 174. Jedna miara według tegoż statutu liczyć powinna łokci 14. y piędź iednę: to iest iak cali 12. á zátym puł łokcia Krakowskiego, według explikácyi X. Solskiego w Geometrze Polskim ná kárcie 145. BystrzInfRóżn Z2. Staie oprocz Geometrycznego, według Statutu iest dwoiakie. Pierwsze łanu Frankońskiego, ktore liczy łokci Krákowskich 217. y poł łokcia. Drugie, ktore liczy łokci 84. BystrzInfRóżn Zv. ▲ łan frankoński: Drugi łan Frankoński liczy w zdłuż stai 18. á miar 270. á łokci 3915. Wszerz staie 1. á miar 15. á łokci 217. y poł. BystrzInfRóżn Z2. ▲ łan niemiecki: Trzeci łan Niemiecki liczy w zdłuż sznurow 90. á lasek 270. á łokci 4050. Wszerz sznurow 4. á lasek 12. á łokci 180. BystrzInfRóżn Z2. ▲ łan polski: Czwarty łan Polski ma w zdłuż Pol: 3. á stay 36. á łokci 3024. w szerz – łokci 120. Pole według statutu w łánie Polskim liczyc powinno w zdłuż stay 12. z ktorych każde staie w zdłuż liczy łokci 84. Záczym iedno że trzech pol łanu liczy w zdłuż łokci 1008. w szerz łokci 120. BystrzInfRóżn Z2. ▲ łan polski : Piąty łan Polski z ktorego kmiecie powinni odrabiać Panom swoim dzień ieden w tydzień, według statutu. Táki łan ma bydź podzielony ná trzy pola. W każdym polu w zdłuż na bydź stai 4. A każde staie w zdłuż ma mieć stop 150. W szerz zaś każde pole ma mieć zagonow 24. A każdy zagon stop 6. BystrzInfRóżn Z2. ▲ łan chełmiński: Oprocz tych znaiduie się szosty łan w Woytostwach y dobrach Krolewskich ktory się Chełmiński zowie, dáleko większy nad inne. Ten w zdłuż liczy Morgow 30. A sznurow 90. A prętow 900. A łokci 6750. W szerz Morg – 1. á sznurow 3. A prętow 30. A łokci 225. Morg zaś ieden zamyka w sobie sznurow 3 BystrzInfRóżn Z2.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WG