Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ŁAŃCUCH, ŁANCUCH

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1615

Formy: lp M. łańcuch; N. łańcuchem; Ms. łańcuchu; ~ lm M. uż. nosob. łańcuchy; D. łańcuchów; N. łańcuchami

Znaczenia:

1. »połączone ze sobą metalowe ogniwa«: Nic inszego widáć nie było ná ten czás / iedno kátowanie / bicze / rozgi / wygnánia / śmierći / żelázá / ognie /łańcuchy /okowy / kordy / szubienice / krzyże. BirkNiedz 16. Przy armacie rozumieją się i moździerze, ogniste i proste kule, prochy, ołów, knoty, łańcuchy [...] i osobny do tego wszystkiego dozorca artylermistrz. RadziwKSprawy 478. O łańcuchach, aniołach, latarniach, których używaią pospolicie w okręcie. AquaPrax 156. Szkatuła Piąta [...] 5. Łancuchow 3 iednakiei roboty Włoskiei, nowe baszty. RewSkarb 123-124. Butell Srebrnych z Łancuchami y z Szrubami sześć. ArchRadziw 1638 176, 40. Łancuch do Bryk ieden. ArchRadziw 1638 310, 3. W Bramie tesz samey maią bydz postawione mozdzierze y działka babami nazwane; glotami łancuchami szrotami etc. nabite NarArch 146. Zdymcie, bosmani, zaraz z ramion jego [Arnolfa] ten ciężki łańcuch! BorzNaw 220. Tak długo owego wilka przesladuiąc gonią az go albo umorzą albo utopią albo złapaią togo nie odzieraiąc tak zewszystkim na wysokiey szubienicy albo na drzewie obieszszą na grubym zelaznym łancuchu. PasPam 55. Prowadzą w łancuchu Cesarza wubierze Cesarskim koronę Cesarską iuz nie nagłowie maiącego ale wrękach Niosącego. PasPam 189. Wiedzielisz tedy ze to był Francuz Znaczny. ktory osobę Cesarską reprezentował włancuchu idącą y umiał potrafiac Phisim [wygląd zewnętrzny] iego y wargę tak tez iako Cesarz wywracał. PasPam 189-189v. Andzár zápasem/ Denuszká złocona Przy boku/ wszytká Turkusy sadzona; Amelia mu wisi aż ná brzuchu Ná złotym wziarnká grochowe łáńcuchu. KochProżnLir 51. Toć podobno aprobuią owe wieczności Symbola wience w-koło uwite, pierścienie w-okrąg zwinione, łańcuchy z-złotych cyrkułow wyrobione, ktorych przy tym akcie [małżeńskim] iednomyślny całego świata zwyczay zażywa. PisMów II 194-195. Taki w srogim dekrecie napisał [Zeus] artykuł, Zeby Prometheusza, na Kaukazie przykuł, Zelaznym Merkuryusz łańcuchem. PotPocz 10. *Łańcuch, łancuch, g. a. eine Rette. chaine. § łancuch złoty, żelazny; łancuchem związać; w łancuch wsadzić; łancuchem uwiązany. T III 712.

2. »ozdoba ze szlachetnego metalu«: Łańcuch w baryłki, na którem są perły, waży czyrwonych ośmdziesiąt. KlejSanGęb 108. Łańcuchy dwa Zambrą szacowane na sto osmdziesiąt Talerow. ArchRadziw 1638 42, 13. Łańcuch od Je[go] Mści Pana Marcina Anczewskiego, wielki, w 99 czerwonych złotych, z balasem rubinowym. InwDomLwowGęb 335. ŁANCUCH arkan stare słowo znaczące kołnierz albo łańcuch drogiemi kamieńmi przybrany ktory białogłowy nosili na szyi. DanKolaDyk I, 257.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ alcydowe łańcuchy: ▲ alcydowe łańcuchy: