Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: bezok. szukać; ~ cz. ter. lp 2. os. szukasz; 3. os. szuka; lm 1. os. szukamy; 3. os. szukają; ~ cz. prze. lp m 1. os. szukałem; 2. os. szukałeś; 3. os. szukał; lm mos 3. os. szukali; ~ cz. przy. złoż. lp zneut 3. os. szukać będzie; ~ tr. rozk. lp 2. os. szukaj; ~ tr. przyp. lp m 1. os. szukałbym; ~ im. wsp. szukając; ~ nieos. cz. prze. szukano

Znaczenia:

1. »starać się znaleźć kogo, co, poszukiwać«: Iak się zas ich Męzowie niemogli doczekać to przysli szukać ich od Szałasu do Szałasu skoro znalazł toią wziął z Sobą. PasPam 57. Zaswieciwszy szukamy po kątach nic. Iuz wychodząc zowey chaty az baba zakasłała w chlewie. Znalezli tedy trzy białogłowy. PasPam 98. Pokazmy to że tez umiemy zagranicą chleba szukać u tych co go u nas tak wiele napsowali. PasPam 118. Nad osobą moią iako z Całego Woyska Tryumfowano Iako Złoczyncę Inkarcerowano Szukano, Inqvirrowano ledwie tylko że Niemęczono. Mieczem iednak y Smiercią grozono.[tu: obszukiwać] PasPam 149v. Przyszli z piniądzmi pytaią gdzie Pan? Niewiem z iakiemsi kapitanem. Szukaią mię po Chorągwiach niemasz. PasPam 160v. Przyniesionę [przyniesiono] xięgę y daią mu ią w ręce Szukay ze gdzies to widział. PasPam 184v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ trzeba z świecą szukać czegoś »coś jest niezwykle rzadkie«: Kiedy Ludziom trzeba przyiaciela, to cie znaydą. A kiedy go zas ty potrzebuiesz togo trzeba z swiecą szukać. PasPam 249v. ◆ szukać protekcyjej »starać sie znaleźć ochrone, opiekę«: Przed ktoremi uskarzyc się Parlamentami uktorego by z naypotęznieyszych Swiata tego Monarchow szukac Protekcyiey od Nie uchronney na ludzki Narod smiertelnosci oppressyiey? Nie więm. PasPam 84v. ◆ szukać króla »starać się o znalezienie kandydata na króla«: Mowią niewiele by nąm trzeba Szukać krola, mamy go między Sobą. PasPam 232v. ◆ szukać sposobów »starac sie wynaleźć środek, radę«: Wnagłey potrzebie roznych szukac nalezy sposobow. PasPam 217v.

2. »zmierzać do czego; narażać się na co«: Za drugiem czy za trzeciem scięciem dosiągłem mu palcow y mowię widzisz zes znalazł czegos szukał. PasPam 88-88v. Przyidzie potym Iasinski gospodarz tey ochoty,rzecze mi a zdrayca pokąsałeś mi braci pocieno zemną. Rzekę czego Szukali znalezli. PasPam 88v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ szukać śmierci »narażać życie w walce«: Szukałęm ia iuz Smierci choc w młodęm wieku moim y za Dnieprem y za Dniestrem. PasPam 137. Nie Smierć iego ale on ochotnie zawsze szukał Smierci. PasPam 206.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Kto Guza szuka snadno znaydzie nie my to kaleczyli ale niewinność nasza zwoiowała ich. PasPam 181v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ susłów szukać »polować na susły (myszy, szczury?)«: susłow szukać. Hamster suchen. muloter. T III 2204.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Nié szukay zwády/ masz-li dość rády. KnAd 663. ● Kto chodzi po nocy/ szuka kiiowey niemocy. RysProv V, 8. ● Chłop na klaczy iéździ/ á kláczé szuka. KnAd 52.