W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 26.08.2022
ŻAŁOWAĆ czas. ndk
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy: bezok. żałować; ~ cz. ter. lp 1. os. żałuję; lm 3. os. żałują; ~ cz. prze. lp m 1. os. żałowałem; żałowałem; 3. os. żałował; n 3. os. żałowało; lm mos 3. os. żałowali; ~ tr. rozk. lm 1. os. żałujmy; 2. os. żałujcie; ~ im. wsp. żałując
Znaczenia:
1. »smucić się z jakiegoś powodu«: Załował go krol y Woysko wszystko Etiam [także] ci Sami co z nim aemulowali y zazdroscili mu sławy. PasPam 204v. Umarł [...] Tylko że to był zamięszał Rzptą y dlatego iedni załowali drudzy się cieszyli z iego upadku. PasPam 214v. Ia niebardzom go załował Bo był PBoze mu odpuść Człowiek chytry Nieszczery Słowa nietrzymaiący. PasPam 279. Niezałowałem go choc umarł Supponendo [przypuszczając] ze Succedaneus [następca] brat iego Iozef będzie inakszey kathegoryiey bo się widział stateczny y dobrey Natury. PasPam 279.
2. »wyrzucać sobie coś«: Załowali niektorzy że się zblizyli do Ieneralnego koła drudzy tez mowili ze trzeba tego koniecznie Iako to Quot Capita tot sensus [co głowa, to rozum] nieiedney matki dziatki. PasPam 115v. Tego com dla Oyczyzny uczynił Szczerym załuię Sercem. PasPam 134v. Iuz tam co daley to mi łacniey opodwody ale zrazu iuzem był począł załować żem się tey Funkcyiey podiął. PasPam 165. Przychodzi mi napamiec y owo moie kozieradzkie praeiudicatum [doświadczenie] zem załował com nie uchodził maiąc czas. PasPam 182. Kazimirz [...] iuz począł załować tego co uczynił ale pokazować tego niechcąc węsoł był. PasPam 227v. Załuiąc Turcy przesłoroczniey Ludzi Straty snadno bardzo dali się namowić kozakom na Woynę do Polski. PasPam 247. Kazałęm mu precz A potym żałowałęm tego dowiedziawszy się że mię zynszey okazyiey szkoda potkała. PasPam 257. Wzięlismy Chłostę we Czwartek załuymy za grzech y upokorzmy się Bogu w piątek. PasPam 265.
3. »skąpić czegoś«: Synowie dobrzy dla Oyczyzny krwie y zdrowia swego niezałuią. PasPam 86. Car Moskiewski niezałował tez Smolnego Łuczywa na podpalenie tego ognia. PasPam 119v. Mizerny Zołd nasz za ktory trzeba krwie y zycia kozdey godziny niezałować [...] wielkim mianowac raczysz Zołdem. PasPam 223. Mowię mu Niezałuyciesz Panie konia bo to o wielką rzecz chodzi. PasPam 238v. Rzecze Pan Adam Sieklicki niech idzie moy Wilczopolski z konięm mi słuzy przykazę mu że by go nie załował. PasPam 238v. Tamten poległ od Paennow ten od Phrygiiskiego Woyska niezałuiąc krwie y zdrowia swego. PasPam 273v. Duchowney winszuię Siostry ktorą [...] kochaiący rodzicy [...] oddaiąc WMMPannom. A osobliwie WSCi MMPannie Moscia Panno Matko oddaią ochotnie przeyrzanu [zam. przeyrzaną] Bogu Wiktymę z Posłusznym na iedno Skinienie Abrahamem niezałuiąc iey na Słuzbę Boską. PasPam 282.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Związki frazeologiczne: gębie swojej żałować »żyć bardzo oszczędnie, odmawiać, skąpić sobie wszystkiego, zwłaszcza jedzenia«: gębie swoiey żałować [...]. an seinem Maule darben. prendre, épargner sur sa bouche; se plaindre sa vie. T III 369.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Przeszłey rzeczy nie żáłuy/ niepodobney rzeczy nie wierz/ o nierowną się nie kuś/ tedy sobie głowy nie zfrásuiesz. RysProv 66.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
*ŻAŁUJĄCY
im. przym. czyn.
Formy: lp B. m żałującego; lm M. nmos żałujące
Znaczenia:
1. »taki, który smuci się z jakiegoś powodu«: Poiechalismy zaraz po odstąpieniu Szwedow do Amirała z kondolencyią ale zastalismy węsołego y nic niezałuiącego owey szkody. PasPam 70.
2. »taki, który czegoś skąpi«: A kto sławne one cuda swiata, to Babilońskie mury obszerne y wysokie, to Kolos słońca, to Pharum, albo Latarnią Egipską? kto Piramidy Egipskie, na mieyscu starożytnego Miasta Memphis, stoiące powystawiał, ieżeli nie starożytne czasy, expensy y prac nieżałuiące? ChmielAteny III 25.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas