W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 19.11.2014
LOT I rzecz. m
Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują
Formy: lp M. lot; D. lotu; B. uż. nżyw. lot; N. lotem; Ms. locie; ~ lm M. uż. nosob. loty; D. lotów; B. uż. nosob. loty
Znaczenia:
1. »poruszanie się w powietrzu za pomocą skrzydeł lub dzięki wrodzonym właściwościom«: [Perseusz] tym trudy/ lotow długich/ prawdziwe przydáie/ Ktore pod sobą morzá/ ktore baczył kráie. OvŻebrMet 102. Patrz iak siedzisz wysoko zkąd gdybyc strzesz Boze Wypasc przyszło: Icarus kiedy go Raroże nad Morzem Ikarijskiem opusciły Loty Nie miałby tak Strasznego upadku iako ty. PotWoj 27. [Wróżbici] Wiedzą w rzeczy szczebioty, wiedzą loty Ptasze Obiecuią zapewne Osmanowi nasze Obozy tylko by się z tym trzeba pospieszać. PotWoj 75. Rączszy przecię iest Orzeł, bo choć się zábáwi, Co koń w dwudziestu czterech on w godzinie spráwi. Iáko támten ma dosyć biegu, ták ten lotu, Godne Xięstwo Litewskie tákiego Kleynotu, Zá Herb swey sławie miásto Centaurá. PotPocz 23. [...] y ta iest młodym potrzebna Zábawa, umieć strzelać ptáki w locie [...]. DrużZbiór 4. [Trzmiele] Są wielkie; czarne; á troche mnieysze, żołte są małe szare, á wszystkie krotkie, zwięzłe, grube, podczas lotu huk wydaiące. ChmielAteny III 321. Lot, g.u. Flug eines Vogels. le vol, la volée d'un oiseau. ubić ptaka w łocie [!]. einen Vogel im Fluge schiessen. tirer un oiseau en volant. T III 756.
Przenośnie: Zaczym wielki Cesarzu trzymay gorne loty Wspaniałego humoru i zywey ochoty Stoy w Mecie y siedz mocno w swey Fortuny Siedle [...]. PotWoj 28. ◼ Nad sławę nic prędszego/ ktora lotem zyiąc sił dostępuie [...]. KalCuda 214. ◼ A ty będąc ptak wysokiego lotu/ Chcesz się niskiego w dole trzymáć płotu? TasKochGoff 436.
2. »poruszanie się w powietrzu z powodu wprawienia w ruch przez jakąś siłę z zewnątrz«: Siła w dáremnym locie się kręciło Granatow, ktore roznie Vnosiło, Sczęście y prochy [...]. OblJasGór 35. KTo łuk ciągnie/ álbo z iákiey strzelby do celu mierzy pospolicie wyżey bierze áby ták strzałá iáko kulá (ktore lub bystro lecą/ w sam iednák lot wrodzonym ciężarem ná doł się biorą) tym wyższym do celu wymierzeniem/ w samę porę y miárę ugodziły. BujnDroga 265. Łatwiey dokazáć bez prace/ áby strzał ná cięciwę nie nákładáć/ niżeli kiedy z łuku wypuszczona/ dopiero ją w locie chcieć zátrzymáć. DobrGram 567.
3.przen. »szybkie poruszanie się«: [...] łódź takiem lotem Rżnęła wody, iż prędzej błysk nie leci z grzmotem. ArKochOrl III, 295. I odkrył jej [Astolf Bradamancie] swe wszytkie zamysły, a potem Ukazał jej koń, który biegał prędkiem lotem. ArKochOrlCz III 198. [...] nigdy takim lotem Dniepr nie spada z swych progow: ani sokoł kaczki Nie bije iako z oney weseli przechaczki, Zywa młodz krwie szlacheckiej: same tylko bronie W garsci niosąc kutamtey posunie się stronie Gdzie się w Lisowskich walech Tureckie kołyszą Chorągwie [...]. PotWoj 162.
4.przen. »szybkie rozprzestrzenianie się«: IAko niepościgniony wicher pędem leci/ W krąg mieszáiąc kurzáwę/ peł y lekkie śmieci. Ták wieśc nieutrzymána/ swoim dárskim lotem Wypierzchnąwszy/ ogłasza w Hieruzálem o tem. Ze iuż/ iuż sentencya wyszłá stárościná/ Ná Iezusá Proroká [...]. RożAPam 59. Tedy śkoro wieść o tem [o ochrzczeniu Królewicza] rączszem nád AEthoná Lotem byłá do Krolá vszu zánieśiona, Záraz z między życzliwych sług sługę iednego Wysłał do Krolewicá [...]. DamKuligKról 158.
Znaczenia niepewne:
1 lub 2: Latánie/ lot/ lécenie. Volatus, us. auium [...] Volatura [...] Meatus, us. auium [...] Cursus per aërem [...]. Kn 351.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
W LOT
w funkcji przysłówka
Formy:
Znaczenia:
»prędko«: Gdy się kto zbytnie gniewa/ wlot się zapali ná twarzy/ dobrze że iskry z oczu nie idą [...]. PetrSInst C2. Konrad Leszka Białego brat ze Xiędza zabił Wystempek zaraz Vznał y wloth do Łęczyce Gdzie wtenczas Arcibiskup mięszkał przybiezawszy Nakazaną pokutę wykonał z pokorą. OpalKSat 47. Kiedy to chłopię skoczy podnioszszy, ręce do gory zoczu zginął w lot. PasPam 95v. Słabemu dasz moc, wnet Słabość mocnemu Wlot dasz zwycięstwo wprzod zwycięzonemu. PasPam 109v. Z nátury kázdy przyiáźnieyszy swemu Ci powierzony sekret táią Ci Pártyzántom swoim/ wlot o nim znáć dáią [...]. KochProżnLir 38. Z więzieniá żywotow Mátek nászych wyszedszy/ co krok to bliżey y prędzey ná śmierć/ ná ktorą smy są osądzeni/ idziemy. Co mowię idziemy? wlot z bystrym czasem pędziemy. Ná tę żałosną śmierci gałąź leciemy. BujnDroga 116-117. Te bowiem cieni biegłe, y sny [=rozkosze doczesne], ktore słyną Do terminu krotkiego, prędko w lot przeminą, A nástąpi on vpał w piekle niezgászony [...]. DamKuligKról 178. w lot, adv. im Augenblick, flugs. sur le champ; à l'instant; incontinent. T III 756.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

W LOTY
w funkcji przysłówka
Formy:
Znaczenia:
»prędko«: Skoro Turcy stanęli skoro swoie w loty Okiem nie przemierzone rozbili Namioty Nie toczyli obozu: nie ciągnęli sznurow Ale tak małą garstkę wzgardziwszy Gaurow Kędy Kto szedł, tam stanął na mocy się czują [...]. PotWoj 70.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

LOTEM
w funkcji przysłówka
Formy:
Znaczenia:
»prędko«: „Bo że - powiada [Astolf] - lotem iść nam, ile mogę, Jako nalepiej się chcę ulżyć w tę swą drogę; Okrom szable a trąby swej nic nie chcę nosić”. ArKochOrlCz III 199. [...] przeciw nam w same prawie oczy Siedm naw z wiatrowej lotem płynie mocy [...]. BorzNaw 58. [...] ledwie siędę w gospodzie na łożku, Pchła mi przypomni, jako tego proszku [przeciwko pchłom] Zażywać trzeba: "Biegaj, chłopcze, lotem, I pytaj, co z tym robić antydotem." PotFrasz4Kuk I 304. Grzech lotem pędzi, w punkcie ná łeb wpada, Sumnienie zaráz strofuiąc go gryzie [...]. DrużZbiór 166.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

Patrz latanie, lecenie, *lotunek.
Autorka: RB



ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 21.04.2016
*LOT II, LOTUS rzecz. m
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613
Formy:
Znaczenia:
»roślina«: Ten Lotus [nard ogrodny] dla zapáchu między Lotámi/ Bogo[m] ná roskosz roście. SyrZiel 1439.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: RB