»jest konieczne«: W budowániu domu ná trzy rzeczy obeyrzeć się trzebá, ná dostátek domowy, ná zdrowe mieszkánie y ná wczesność obywátelow mieszkáiących.PetrSEk13. Dzis wieczorem wszak drogi nie trzeba mi pytac Wynidę a tam stanę skoro pocznie switac.ArKochOrl69v. Jazwiecki zowiesię ze Wrocławia miejski syn.Ozeniełsie w Wieliczce. uczynieł go P. Miłoński pisarzem zupnym herbu Bibersztyn zożywa po chwili zpienieżywszysie bedziesie udawał szlachcicem, trzeba by mu bierzmowanie biy ber w rynsztoku sprawic.TrepNekLib140. O chrost nie trzebá się frásowáć, ponieważ miástá pospolicie lásámi, borámi, cierniem y ogrodámi obtoczone bywáią.UffDekArchII, 96. Jeśli poduszka w barwie ma chodzić z pościelą, Głowy głowie, a ciału trzeba twego ciała; Tak głowa z ciałem będzie zupełny wczas miała.MorszAUtwKuk354. Ale ci [Turcy] kiedy iusz iusz trzeba było skoczyc Spuszczą zpierwszey ochoty, y poczną się boczyc Hałła, hałła, więcey nie chłysnąszy po czarce Masłoku: on swoy Impet, obrocieli w harce.PotWoj170. Tedy zaraz opanowali [Kozacy] palisady i więcej uczynili, niżelim ja potrzebował, ba trzeba było nocy czekać i dalej nie awansować.SobJListy585. Szedł Pan ná wesele, ále zárázem i Uczniowie iego. Gdyć by było ná wesele Polskie, to by się było trzebá, dla zwad opasać swemi, ále w-Kánie, nie było tákich rozterkow.MłodzKazIII, 52. Wyprawi Sláchcic zboże szkutą do Gdańská, uderzy wiátr wielki, szum z deszczem, áż tu frásunek! by ten wiátr szkuty nie zátopił, ná hak nie zániosł? nie będzie wiátru, będzie pogodá, áż tu frásunek: oschnie szkutá, trzebá będzie zboże zsypáć, od mieyscá płácić; á nuż ztęchnie!MłodzKazII, 243. Takim Pacyentom [ukąszonym przez jadowite zwierzęta] ogień y blask słoneczny szkodzi, więc się go strzec trzeba.BeimJelMed467. Potrzeba, trzeba. nöthig seyn, müssen. faloir, avoir besoin, étre nécessaire. § [...] raz umrzeć trzeba; [...] będzie trzeba pisać; trzeba mi pieniędzy do tego; trzebaby dać temu ubogiemu; nie tylko trzeba ale trzeba koniecznie drwa kupić; nie trzeba lekce ważyć nieprzyiaciela. nie trzeba, nie potrzeba. es ist nicht nothwendig. il n'est pas nécessaire; il n'est pas besoin.T III1571.
◆ Związki frazeologiczne:
◆ trzeba z świecą szukać czegoś »coś jest niezwykle rzadkie«: Kiedy Ludziom trzeba przyiaciela, to cie znaydą. A kiedy go zas ty potrzebuiesz togo trzeba z swiecą szukać.PasPam249v.
● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
● Bać się trzébá trzcinié/ Gdy wiátr dąb wywinié.KnAd8.
● Tego trzebá hámowáć/ co się do broni porywa/ á co do mieszká/ tego nie trzebá.RysProvXV, 10.
● Do Białeygłowy grzeczney nie trzebá gospodarzá furyatá, Melánkolika/ chłopá marnego.ŻabPol B3v.
● Nie wszytkiego trzebá baczyć.RysProvF3.
● TrzebáBábie ná boty.RysProvIv.
● Nie trzebá tym zártowáć/ co śmierdzi/ co szkodzi/ y co boli.RysProv57.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
● Niédospáć trzébá/ kto chcé dostáć (ábo/ dość mieć) chlébá.KnAd577.
● Dość/ mieć chlébá/ ile komu trzébá.KnAd203.
● [...] NOIX [...] ON DIT proverbialement. Celui qui veut manger la noix doit casser le noyau. Qui è nuce nucleum esse vult, frangat nucem. Plaut. PRZYSŁOWIE; Kto chce orzechy ieść trzeba ie zgryść álbo potłuc [...].DanKolaDykII, 299.
● Naypodleyszego nieprzyiacielá nie trzebá lekce ważyć.RysProv58.