Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: REGIMENT, REIMENT, REGIMEN, REJMENT

Słowniki:
T, L, SWil, SW (regiment, reiment, Rejment, Lagrament), SJP notują
SStp, SXVI (?), Kn nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1610

Formy: lp M. regiment // regimen // reiment // rejment; D. regimentu // reimentu // rejmentu; C. regimentowi; B. uż. nżyw. regiment // regimen // reiment // rejment; N. regimentem // reimentem // rejmentem; Ms. regimencie // reimencie; ~ lm M. uż. nosob. regimenty // reimenty // rejmenty; regimenta // rejmenta; D. regimentów // rejmentów; C. regimentom; B. uż. nosob. regimenty // rejmenty; regimenta // rejmenta; N. regimentami // rejmentami; reimenty; Ms. regimentach // rejmentach

Etymologia: <łac. regimentum 'rząd, rządzenie'>

Znaczenia:

1. »jednostka organizacyjna w wojsku, odział wojska, pułk w autoramencie cudzoziemskim«: Ná co [wyprawę wojenną] záćiągnął 12.tyśięcy Szwáycárow pod Reiment Sig. Roan, 20. tyśięcy Fráncuzow piechoty pod Reiment Duca di Pernon, 6. tyśięcy konnych okrom ludu wybornego pod Reiment Duca di Niuers [...]. JudCerem A3. Iednak żeby Poganin iaką skrytą zdrádą Ich nie uszedł, przydany Niemiecki zdaleka Stał Reiment. TwarSWoj 63. Woiewoda Sąm Stanął zSamym tylko pułkiem naszym krolewskim y Regiment iego Dragoniiey. PasPam 54v. Lekce bo nas wazyli, widząc ze działka y iednego niemamy. Piechoty tylko ieden Regiment a Piasoczynskiego cztery Szwadrony y Semenow trzysta ale badzo dobrych. PasPam 58v. Oddano mi Przy tym Dragoniiey z Reimentu Pana Woiewody. PasPam 150v. Officerow naginęło z nacznych. A nadewszystko owi Ludzie zacni Regiment Czarnieckiego. PasPam 202v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ regiment arkabuzerski: ▲ regiment ognisty »odział wojska uzbrojony w broń palną«: Sami [Tatarzy] bez turkow przypadszy na Woysko Niemieckie tak na nich wzięli rezolutnie że kilka Regimentow Ognistych ledwie nie w poł wycięli. PasPam 267v.

2. »komenda, dowództwo, władza«: Stały Dragonie y kozacy Pod Regimentem Pułkownika Czopa. PasPam 202v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pójść pod czyjś regiment »poddać się pod czyjeś dowództwo«: Iest wiele Chorągwi takich ktore za Ordynansem IoMSCi Pana Woiewody krakowskiego nieposzły pod P. Małachowskiego Regiment. PasPam 217.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ regiment konny: Król Stanisław in assistentia pięciu regimentów konnych szwedzkich, pod komendą Krassawa generała będących, i z jp. wojewodą kijowskim awansuje przeciw kwarcianemu wojsku ku Jarosławiu, chcąc albo przymusić do batalii partem albo do traktatu. ZawiszaPam 265. ▲ regiment ognisty: