Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »tułaczka, wałęsanie się, włóczęga«: Iák was nie wstyd/ Látone Tytánowskie plemię Z Ceusá/ woleć nád mię? á náwielką źiemię Wiemy/ że ná iey połog dáć kątá niechćiáłá. Wászá Bogini nigdźież mieyscá nie zágrzałá/ W niębie/ w morzu/ ná źiemi; tłuczką świátá byłá. Aż Delos poniewierek iey się vżaliłá; Rzeknąc: Ty gościo lądem/ ia gram gonionego Wodą/ y nápchnęłáć iey mieyscá nie pewnego. T OvŻebrMet 142. Strudzony Eácydes, Peleus, wygnániem od oycá, y poniewierką, strudzony. OvOtwWPrzem 443 marg. Wspomina y tu, przed Bogámi, Wenus, dawne swoie frasunki, o vpadek Troiey, o poniewierki morskie AEneaszowe, y o zstępowánie iego do piekłá. OvOtwWPrzem 653. [...] Wolą cierpiec głod, niewczas, zimno, poniewierki Wyglądaiąc w tymPolu oboietney bierki Marsa krwawego: wolą na ostatek ginąc Nisz się wiecznie wPoganskiey niewoli ochynąc [...]. PotWoj 108. Uciekłes iak pies ukąsiwszy wserce, Ale chocbys się zagrzebał y pod ziemię, Chociasz się będziesz włoczeł wponiewierce, Kędy się kolwiek obrocisz: wszędzie mię Masz: wszędzie serca moiego pozercę, Będę goniła, asz taksrogie brzemię, Łez ktorymim dzis nieszczęsliwa sciekła, Z duszą y z ciałem, ztłoczę cię do Piekła. PotSyl 42. [...] poniewierka wbiła cię do truny [...]. ChrośTreny 15. Teopistá [...] za poniewierką y swym powłoczeniem [...] był zániesiona [...]. ChrośZbiór 189. Otoż tobie DAWIDZIE, Máryasz z Krolewną, Z ktorą wziąłeś w Posagu kłopot, y śmierć pewną; Gdybyś wiedział ná iáką przyidziesz poniewierkę, Wziąłbyś sobie zá żonę ubogą Pasterkę. DrużZbiór 19. Do ktorych iák raz przykleiła serce Magdalena], nikt ią od tego Skarbu nieoderwie, Choć IEZUS, w hańbie, w męce, w poniewierce; Zadnego wstrętu nie chowa w rezerwie; Wyświadczyć mogą Kálwáryiskie drogi, Iák IEZUSOWE ukochała nogi. DrużZbiór 199.

2.przen. »lekceważenie, pogarda«: AVILISSEMENT, subst. masc. (Le bas prix des choses.) Vilitas, genit. vilitatis, f. Cic. TANIOSC niska cena rzeczy. AVILISSEMENT se dit au figuré pour Vn grand mépris. Despicientia. genit. despicientiae, f. Cicer. PONIEWIERKA mowi się o wielkiey pogardzie. Il est dans un grand avilissent [!]. Abjectissimus est. W wielkiey iest poniewierce. DanKolaDyk I, 152.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ być w poniewierce (sz. zm.) »być pogardzanym przez kogoś«: Macedonowie Słowianom słuzyli Inszym narodom w poniewierce byli A potym wszystek swiat opanowali Coz więcey? inszym potym Palmam dali. PasPam 109v. Pytam na przykład Mazurka takiego, co to jest Trójca Święta. To on mnie odpowiada: Bóg Ojciec, Bóg Duch Święty, trzy osoby a jeden Pan Bóg. Zafrasowany tedy ciężko tym moim i jego nieszczęściem, że nie umie, utyskuję ja, aż ojciec jego powiada mi: Dobrodzieju, będzieć on to umiał, boć to jeszcze młody chłopcak, dopieroć to mu dziewiętnasty rok, bo się już w te kłótnie urodziuł i dlatego ustawicznieśmy w poniewierce, z miejsca na miejsce błąkając się [...]. BrzeżOwRzecz 89. AVILISSEMENT, subst. masc. (Le bas prix des choses.) Vilitas, genit. vilitatis, f. Cic. TANIOSC niska cena rzeczy. AVILISSEMENT se dit au figuré pour Vn grand mépris. Despicientia. genit. despicientiae, f. Cicer. PONIEWIERKA mowi się o wielkiey pogardzie. Il est dans un grand avilissent [!]. Abjectissimus est. W wielkiey iest poniewierce. DanKolaDyk I, 152.