ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 21.01.2015
ZAKONNICA rzecz. ż
Słowniki:
Kn, T, L, SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI (?) nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1607-1613
Formy: lp M. zakonnica; D. zakonnice // zakonnicy; B. zakonnicę; N. zakonnicą // zakonicą; W. zakonnico; ~ lm M. zakonnice; D. zakonnic; C. zakonnicom // zakonnicam; B. zakonnice; N. zakonnicami
Znaczenia:
»mniszka; członkini żeńskiego  → zakonu«: Jest też tam [w Bolonii] zakonnica jedna, bernardynka św. Franciszka reguły, beata Catherina, która [...], blisko lat trzechset umarła, a w calusieńkim ciele nic nie skażona. SobJakPer 177. Sny melánkoliczne [wódka piołunowa] odpędza/ Młodzieńcom/ Pániom/ Kápłanam/ Zákonnikom/ y zakonnicom ma bydź wielce záleconą do częstego używánia. Abowiem ie czystymi od cielesney żądze y pokalánia záchowuie. SyrZiel 455 [355]. Wszystek świát napełniony był sławą oną/ ktora vderzyła w vszy oblubienic ich włásnych ktore zá nie były zmowione/ y te niechciáły więcey zá męże iść/ ále zakonnicámi zostały/ y żyły żywot Anyelski w ciáłách ludzkich; y wzięły potym zapłáty Anyelskie w niebie. BirkNiedz 98. Hieronim ś. mnichy one Pálestyńskie áż ku niebu wynasza/ z tego zwłaszczá iż winá áni w chorobie nie piiáli. Tenże upomina Zakonnice święte/ áby się wina strzegły/ iáko trucizny / ad Eustochium de Virginit. BirkNiedz 194. A násze miłe Prussy/ tákże Inflanty/ iáko poginęły/ y nie raz oblały się krwią niewinnych ludzi: czy nie dla tego/ że oni Krzyżacy Mistrzowie/ Apostátámi od wiary Kátholickiey y od Zakonu swego zostawszy/ Biskupstwá y Prebendy kościelne naprzod Duchowieństwu pobrali/ Kościoły w synágogi heretyckie obrocili/ Mnichom y Zakonnicom swym chleb odięli/ y vczynili z Kościołow iaskinie rozboycow; rozboycow mowię/ ktore oni Ministrámi poprzezywáli: á ci co innego czynili/ iedno że y dusze/ y ciáłá z cnot y z ślicznych obyczáiow poodzieráli/ y do tych czasow ieszcze odzieráią. [...]. BirkEgz 33. [...] poprácuię czás iáki zá dobrodzieystwo ták wam Wielebnym Oycom y Zakonnikom, iáko y nabożnym Zakonnicam/ pobliżu Cerkwie Swiętey [...] żyiąc sobie. KalCuda 265. Zákonnicá/ Virgo Deodicata v. Mniszka. SzyrDict 519-520. Przytym Kościele iest Klasztor Pánien Zakonnych ś. Fránciszká trzeciey Reguły/ ktore wprowádził Przewielebny J. M. X. Piotr Gębicki [...] wziąwszy te Zakonnice z Klasztoru ś. Agnieszki [...]. PruszczKlejn 50. [...] abyśmy świątnic Bożych i tak wielu ludzi kaplańskich, zakonnic i różnej kondycyjej ludzi tu zgromadzonych w okrutne rece nieprzyjacielskie nie podali. AktaKrak II/2 586. Iakom osiadł w [S]krzypiowie Nierobiłem nic tylkom sprawiał obłoczyny, Professyie. Bo trzy zamnie Czwarta ieszcze zostały Bernardynkami, Maryanna naymłodsza, te Panny nie z zadnego przy muszenia albo z iakiey potrzeby zostały zakonnicami Bo Dziewki były y Urodziwe y z Posagami. Ale z [s]amey Boskiey Wokacyiey. PasPam 247-247v. Wszytkie Koscielne składy wszytkie vota, Wszytkie kleynoty, ztamtąd przyniesione, Intraty roczne, ktorych znaczna quota, Wszytkie nabozne zakonnice one, Więc posługaczow klasztornych robota, Zostały pod iey rządem połozone, Ieleni: rzekłbys zebydła w oborze, Pełen zwierzyniec, przy samem klasztorze. PotSyl 96. Do Sreniáwianki Pánny, Zakonnice S. Klary Stárosądeckiey. PotPocz 81. Do Zakonnice herbu LIS. PotPocz 110. Wszytko zostawią, skoro, włożą ie ná máry, Sáme przy nich, broń Boże ? przechowe przywáry, Bez czego trudno, sámá: náturá to łączy, Ze kto miele, káżdy się we młynie umączy Obaczymy tych stánow, skoro wstáną z grobu, Zakonnic y gospodyń, kondycyą obu. Ciekáią, szyią, przędą, mierzą łokciem, kwartą, Lepszą cząstką MARYA obráłá przed Mártą. PotPocz 110. [...] bies tez nie spał, ieszcze iey wiekszą tesknosc do Swiata uczynił, ze ona ani czytac, ani modlic się ani w bywac z zakonnicami nie chciała, przydał iey tez pokus cielesnych na ktore gdy zezwoliła gdy nie miała z kim sama z sobą grzeszyła [...]. HistŚwież 496. [...] znowu ią tedy do domu odwieziono z [...] zalem Rodzicow ktorzy, nie wiedząc co z nią czynic y Sumnienie mając ze Zakonnica w kupie Swieckiemi żyła, umyslili klasztorek mały w dobrach Swoich wystawic, do czego się tez y krol przyłozył [...]. HistŚwież 501. Zona iego [Abrahama Gołuchowskiego] primo voto Kopciowna, z ktorey [...] było pięć corek, z tych [...] piąta Brygitką w Brześciu. [...] Dominika [syna Abrahama] tylko dwie corki zostały, [...] druga Zakonnica Brygitka. NiesKor II 250. Anna [była] Zakonnicą Brygitanką w Brześciu Litewskim. NiesKor II 273. Dałby BOG, ábym krwią moią własną, życiem moim, mogł zarrzymać łzy ztrapionych ludzi, zruinowanie wielu Klasztorow, fundacyi, ubogich Zakonnic, więźniow Chrystusowych, zubożenie tak wielu Braci Szlachty, ktorzy chleba żebrać muszą, wyniszczeni, wyciśnieni z własnych Dobr, y substancyi. DanOstSwada I, 209. KATALOG KANONIKOW REGULARNYCH KONGREGACYI XIĘZY y KLERYKOW REGULARNYCH, ZAKONNIKOW, PUSTELNIKOW, KAWALEROW, PANIEN ZAKONNYCH, Kawalerek & c. .... ChmielAteny II 767. Acemetki Zákonnice. ChmielAteny II 768. Augustyanki Zákonnice R. 420. ChmielAteny II 768. Charytki Zákonnice R. 1636. ChmielAteny II 769. Padołu Umbry Zákonnice R. 1153. ChmielAteny II 774. Zakonnica. eine Klaster Frau. BierSłowa 345. Zakonnica. Zakonniczka. Nonne, Ordens-Schwester. Réligieuse, fille. T III 2841.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: anielskie zakonnice: Anielskie Zákonnice R. 1500. ChmielAteny II 768. ▲ augustianki zakonnice: Augustyanki Zákonnice R. 420. ChmielAteny II 768. ▲ adorantki zákonnice: Adorantki zákonnice R. 1654. ChmielAteny II 768. ▲ Agnieszki S. zakonnice: Agnieszki S. Zakonnice R. 1326. ChmielAteny II 768. ▲ zakonnice fundowane: Assumptki P. MARYI Zákonnice fundowáne R. 1626. ChmielAteny1755 I 768. ▲ nabożna zakonnica: [...] poprácuię czás iáki zá dobrodzieystwo ták wam Wielebnym Oycom y Zakonnikom, iáko y nabożnym Zakonnicam/ pobliżu Cerkwie Swiętey [...] żyiąc sobie. KalCuda 265.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz zakon, zakonnik, zakonniczka, mniszka, panna, *acemetka, *beginka, *brygidka, *brygitanka, *charytka, franciszkanka, *klaryska.
Informacje dodatkowe: Połączenia wyrazowe oznaczające członkinie poszczególnych wspólnot zakonnych podano na podstawi wykazu Benedykta Chmielowskiego:\\\"KATALOG KANONIKOW REGULARNYCH KONGREGACYI XIĘZY y KLERYKOW REGULARNYCH, ZAKONNIKOW, PUSTELNIKOW, KAWALEROW, PANIEN ZAKONNYCH, Kawalerek &c. Od Národzenia Pańskiego, aż do czasow bliskich nas, po rożnych świata Kráinach Fundowanych, porzędkiem Abiecadła ułożony.\\\"
Autorka: MBM