W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 04.03.2024
BEZŻEŃSTWO rzecz. n
Warianty fonetyczne: BEZŻEŃSTWO, BEZŻENSTWO, *BEŻŻEŃSTWO, *BEZZENSTWO
Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVII), SWil, SW, SJP notują bezżeństwo
SStp nie notują
Formy: lp M. bezżeństwo // bezżenstwo; D. bezżeństwa // bezżenstwa // beżżeństwa; C. bezżeństwu; B. bezżenstwo // bezżeństwo; N. bezżeństwem; Ms. bezżeństwie // bezzenstwie // bezżenstwie; ~ lm B. bezżeństwa
Znaczenia:
»życie bez żony, stan kawalerski, wolny; celibat«: Druga przyczyná iest bezżeństwá, boiaźń: bo niektorzy ludzie boiąc się tráfić na swarliwą żonę, niechcą w małżeński stan wstąpić. PetrSEk 55. Rospuściły się ięzyki y piorká wásze ná bluźnierstwá przeciwko Chrystusowi/ Pánnie naświętszey Máryey/ przeciwko Swiętym/ Zakonom/ Klasztorom/ przeciwko ślubom/ postom/ bezżeństwu/ Sákrámentom. BirkEgz 6. Bézżeństwo/ Caelibatus [...] Vxorium [...] Dań ábo winá od bézżeństwá. Kn 25. Ten [Jędrzej Czarnocki] z załoznica wbezzęnstwie w warszawie mieszkał [...]. TrepNekLib 50. Bezżeństwo. Caelibatus. Newediste/ Bemoteriste. SzyrDict 13. Kto w Małżeństwie żyje poboznie/ skromnie/ cierpliwie/ roztropnie/ tego Małzeństwo lepsze jest/ niżeli samo przez śię Bezżenstwo. KałRoz 81. Ale kto zdaru Bożego wziąwszy cżystość ćiała/ y wniey śię ćwicżąc/ żyje beż zgorszenia blizniego/ y upalenia swego w Bezżeństwie/ z Chwałą Bożą/ inszych naucżając/ samego siebie strzegąc/ jako to Xięża/ abo Kaznodzieje powinni/ ten ma więcey nad Małżenstwo y jest błogosławionym. KałRoz 81. [...] Bog w Pismie S nie obowiązał sług Koscielnych/ abo Ministrow słowa swego/ żadnym przykáżaniem/ do całego Bezżenstwa [...]. KałRoz 81. Y choćia Pán sám zaleca bezżenstwo/ abo pánienstwo/ tych ktorzy śię sami urzezali dla krolestwa niebieskiego/ Matth. 19. v. 12 jednak jako bacżny y prawdziwy Naucżyciel powiedział: Nie wszyscy poimują tey rzecży/ ale ci ktorym to dano. KałRoz 81. [...] jako bacżny y prawdziwy Naucżyciel powiedział [Bóg]: Nie wszyscy poimują tey rzecży/ ale ci ktorym to dano. v. 11. aby tym zaleceniem panieństwá/ sługi swoje/ do pragnienia y szukania u Boga á starania śię własnego/ o ten dar/ zachęcił y pobudził/ nie żeby brzemię y obowiązek/ slubu do śmierci bezżenstwa na nie włozył. KałRoz 81-82. Bo jako to jest tyranstwo na sumnieńia ludzkie/ pod praetextem cżystośći panieńskiey/ kłaść na wszytkie bez exceptiey Kapłany Boże/ jarzmo bezżenstwa/ slubem y prawem obowiązanym pod gardłem; tak by y to było okrucieństwo zdrugiey strony/ y niesłuszne przewodzenie/ do Małżenstwa tylo bied y rozerwania zasobą poćiągaiącego/ przymuszáć kogo/ praetextem słowa Bożego y woli jego/ abo potempiáć kogo/ ktoryby mogł wbezżenstwie cżystym Bogu y Kośćiołowi jego służyć. KałRoz 82. Niechay doswiadcży cżłowiek samego siebie. 1. Cor. 11. v. 28. á tak/ że rzekę ad imitationem, niech żyje w Małzenstwie abo w Bezżenstwie/ bo kto niegodnie z Sług Bozych/ ten abo on stan swoy tractuje, sąd sobie samemu zarabia/ jesli nie pokutuje. KałRoz 82. [...] prawdziwe Bezżenstwo/ nie należy tylko wtym/ żyć bez Zony sobie poslubioney/ ale wtym/ żyć bez grzechu niecżystośći/ wobcowaniu bez zgorszenia swiętobliwym/ aby nie było naganione usługowanie nasze. KałRoz 82. Inacżey jest obłuda wielka/ y Bogiem kuszenie/ tych ktorzy cżynią w Kapłanstwie swoim professią bezżenstwa/ nic śię nie strzegąc/ owszem rozpasani będąc/ na wszelką swawolą ćiáła/ y grzechy wszetecżenstwa/ na swoje zatracenie/ Kośćioła Bożego wielkie zgorszenie/ Kapłanstwa posromocenie/ chwały Bozy zelzywość y hánbę. KałRoz 82. Kogo tesz niechce [Bóg] wpoczćie mieć poważnych Xieży/ Ten dármo sobie głowę bezżeństwem ćiemięży. KochProżnEp 31. Bezżeństwo unehrlicher Stand. KellGram 236. Swięty Bazyli bowiem mowi: że Mniśi nie obowiązywali się iawnie y wyraźnie do beżżeństwa, tylko taiemnym sposobem; prżeto sądźi zá rżecz potrżebną áby tego wyraźną czynili professyą, á żeby ná żyćie ćielesne udaiąc się, mogłi [!] być poćiągnieni do Pokuty. HylJMOpis 3, 103. Postanowienie tego Rycerstwa od Papieża CELESTYNA, y Cesarza Rzymskiego HENRYKA potwierdzone, y osobliwszemi nádane przywilejami; podobne do Templaryuszow záwierało powinnośći: żyć w bezżeństwie, Mszy pilno słuchać, y wiernych bronić; coby zaś od pogan pozyskali Rycerze, to wiecznemi do nich czasy náleżeć miało. HylInf 13-14. Záprzyśiężone Ich [Krzyżaków] powinnośći były: żyć w bezżeństwie, pewne modły codźiennie odprawować, ustawicznie z niewiernemi walczyć, niezmylone pełnić posłuszeństwo, ná każde skinienie Rządzcy swego, albo Magistri Ordinis. HylInf 24. Toć ieszcze od czasow Apostolskich wypadło na swiat Prawo wstrzemięzliwości bezżeństwa. Nic nam lepiéy nie adumbruie Chrystusa Oblubieńca y Kościoła Oblubienicy iego, iako ta czystośc w Osobach Kapłańskich bezżennych, gdy żon niemaiąc czyste Panny, czystemu Chrystusowi Panieństwa Oblubieńcowi się wiecznie zaslubiaią. ChmielAteny III 14. 7mo Pelagiusz Papież żyiący około Roku 555. Syciliyskim subdiakonom zaleca seriò, áby się Prawu Rzymskiego Kościoła respektem chowania bezżeństwa konformowali. ChmielAteny III 15. Ieszcze Heretycy attakować czystości, y bezżeństwa Katolickich Kapłanow nieprzestaią [...]. ChmielAteny III 22. [...] Caelibatus, albo Bezżeństwo wiekow dawnych wygnane z wielu Rzeczy Pospolitych, ale nie z Katolickich, gdzie habetur pro virtute. ChmielAteny1755 I 346. [...] w takieyże obserwie, owszem co raz w większey N Sakrament, tak iak y przedtym: Ofiara Mszy S, Bezżeństwo Kapłanow. Zgoła, wszystko iak in primitiva Ecclesia było, iest, y będżie przy protekcyi Pana zástępow, y Katolikow státeczności. ChmielAteny1755 I 1135. [Michał Cerulariusz] przeciw Rzymowi Antecessorow swoich, Fociuszá, Sisiniusa y Sergiusa błędow y uporu stał się patronem, y promotorem, wziąwszy in Societatem Leona Biskupa Akridy, y Niceta dobrze in malum uczonego Mnicha, Klasztoru Studiusza ktory wydał skrypt Anno Domini 1052 Ritus Kościoła Łacińskiego, y zażywanie Azymi Panis, toiest przasnego, nie kwaśnego Chleba do Pańskiey Kommunii, y do Ofiary, censuruiący ultra mentem Fociusza, krytykuiący Xięży bezżeństwa Łacińskich Post Sobotny, etc. ChmielAteny1755 I 1140. Jovinianus odbiegły z Mediolanu Mnich uczył / że każdy Pokarm każdego Czasu każdy Człowiek pozywać może; że Grzechy wszystki sobie som rowne; Panieństwo / a Bezżeństwo ganił / Panny BOgu poślubione z Klastorow do żyćia rozpustnego wywabiał. HackPraw 417. Bezżeństwo. lediger, eheloser Stand. célibat. § dań albo wina od bezżeństwa. T III 39.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dań albo wina od bezżeństwa »podatek płacony przez żyjących w bezżeństwie mężczyzn«: Bézżeństwo/ Caelibatus [...] Vxorium [...] Dań ábo winá od bézżeństwá. Kn 25. Bezżeństwo. lediger, eheloser Stand. célibat. § dań albo wina od bezżeństwa. T III 39.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Bez-żęństwo spokoyne/ vciészne/ wolne. KnAd 22.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM