Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1607

Formy: bezok. uważać; ~ cz. ter. lp 1. os. uważam; 2. os. uważasz; 3. os. uważa; lm 1. os. uważamy; 2. os. uważacie; 3. os. uważają; ~ cz. prze. lp m 1. os. uważałem; 3. os. uważał; ż 3. os. uważała; n 3. os. uważało; lm mos 3. os. uważali; nmos 3. os. uważały; ~ tr. rozk. lp 2. os. uważaj; lm 1. os. uważajmy; 2. os. uważajcie; ~ im. wsp. uważając; ~ im. uprz. uważawszy; ~ nieos. cz. prze. uważano

Znaczenia:

1. »zwracać uwagę na kogoś, na coś«: Uwazaymy to iako ten Iaszczurczy Narod Trzy częsci Oyczyzny naszey mieczem y ogniem z plądrował. PasPam 11. Niewiedziałes to podobno Slepiu. Ze to Slepa Fortuna więcey moze nizli ty y nie uwaza kto mocnieyszy. PasPam 192v. Ale uwazaycie iako to iest Infamia y obelga Narodu kiedys my Ludzie bez Serca. [...] Po seymikach po kołach Generalnych siła mowięmy, hałasy robiemy, a kiedy przyidzie do czego to nieumięmy nić. PasPam 239v. Obaczyli Turcy ze to iak głodne muchy do oprawnego a Tłustego cisną się wołu, że nic nie uwazaiąc na owo ich gęste strzelanie oslep [...] idą do Szturmu. PasPam 269.

2. »być zdania, sądzić«: Lubo głębiey miało iść woysko wDunskie krolestwo ale uwazał to Regimentarz że by Stanąc nazimę iako nay blizey. PasPam 54v. Nasza dywizyia opierała się [wstąpieniu do związku] bo przecię uwazali wielkie ztąd Oyczyzny detrimentum [nadwerężnie]. PasPam 115. Cięszki to zaprawdę Stanowi Senatorskiemu uwazam Paroxysm kiedy go iuz Oyczymami Iusz Łuszczy bochęnkami y proznemi chlebami na ostatku zdraycami Oyczyzny nazywaią. PasPam 140. Owi tez uwazaiąc że by to ich wielka była sromota gdy bez kommendanta y zynszey kompaniey powrocili zatrzymali się. PasPam 239. Rozni uwazali iako by miała bydz iakas suspitio veneni [podejrzenie trucizny] w Cyrance ktorą on rad bardzo iadał. PasPam 246v.

3. »obserwować, widzieć«: Insza tego a insza tamtego Morza Natura iest Bo uwazałęm bez to, że czasęm iedno się wydaie błękitno drugie czarno [porównanie Morza Bałtyckiego i Oceanu Atlantyckiego]. PasPam 63.

4.przen. »brać pod uwagę, rozważać«: Uwazaiąc wszystkie Circum Stancyie [...] konkludowac bespiecznie mogę że to iest niewinna potwarz A iezeli niewin[n]a toc tez bolec musi. PasPam 141. Uwazał tedy krol iako Pąn Rozumny wszystkie Cirkumstancyie dlatego iako nay prędzey zyczył sobie pospieszyć. PasPam 276.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ lekce uważać: Nie wytrwał pan Bóg kiedy lud przeklęty, Lekce uważał on dár jego święty, Którym kwitnęły góry i niziny Naszej Krainy. GrochWiersze 217.