Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»drobna moneta«: Kupcy to są groszowi słudzy i woźnice [...] Jakoż iedni na jawnych ambarach siadają I jawnie się groszowi służyć nie wstydają, Drudzy w ciemniejszych kramach czekają na niego. JagGroszSok 271. Ale Sámárytan niektory jádąc/ przyjáchał do niego: á ujrzawszy/ użalił się go. A przystąpiwszy/ záwiązał rány jego/ á nálawszy oliwy y winá/ y włożywszy go ná bydlę swoje/ wiodł go do gospody/ y miał stáránie o nim. A názájutrz odjeżdżájąc/ wyjął dwa groszá/ y dał gospodarzowi/ mowiąc mu; Miey o nim stáránie; á cokolwiek nádto wynáłożysz/ ja gdy się wrocę oddamci. BG Łk 10, 33-35. To, co w dziesięsiu groszach teraz jest fałszu, to mennica we sto groszy mydląc tylko oczy włoży i tak to diffundet i po staremu adulteruje. AktaKrak II/1 46. Z takich odeszłych wąskich ścianek szczepnych albo ustępowych na miar 2 albo półtory przy ścianach dłuższych i krótszych ostających in simili stygar kopaczowi pisze, które ustępy lepiej że kopacz niźli piecowy zbiera na pożytek pański, a nie dawać takich kłapetków i wybojów otworowych na sztuki kopackie psować, bo te z wand dawnych odeszłych kruszakom zawsze wcześnie robić więc kazano, płacąc naonczas sztukę jedną po groszu kruszakom. InsGór 1642 17. A gdy na wysypkę rumy pomieszane z kamieniem i błotem nabijać będą, od takowego nabijania mają mieć myta dwiema groszami mniej, to jest, gdzie od czystych po gr 8, to od wysypczanych po gr 6. InsGór 1649 36. Dwa szelągi lipskie ktore czynią 4 grosze Polskie. PasPam 64v. Szelągi kazano klepać Tynfy takze klepac srebra w ktorych tylko za groszy 18. PasPam 186v. Awizy drukowane [...] przedawa[li] [...] Mos Pan kupic kupic pytam co zanie od powie grosz dałęm mu. PasPam 262. Za puł czwarta Arszyna Płutna po groszy 9 mam u P: THeodozeij Złoty 1 y grosz 1 y puł. KunReg 1. Znowu potym przydało sie Walentemu Babilonowi Bratanczowi [!] iego gdy takze z Oyczem Krzystofem po Wełne do Krakowa chodził, iż Ociec Słuzbistey Dziewcze [...] Grosza nie chciał dac. KomonDziej 164. Uciekli było Conradinus y Fridrych y gdy się przewiązszy ni maiąc grosza przy sobie pierscien dali przewoznikowi aby był zan zywnosci nakupił. HistŚwież 123. Jeżeliby zaś in praefato casu sam p. frochtarz sobie życzył raczej na bliższej komorze, przy której by się z statkiem znajdował, zupełną swoją złożyć ładugę, aniżeli przybycia wody oczekiwać, ażeby się względem niedostatku soli, na tejże komorze in exigua quantitate znajdującej się, łatwo na to pozwolić mogło, tedy się to inaczej stać nie będzie powinno, chyba że się piętnastą groszy mniejszym kosztem, aniżeli do komory naznaczonej należało, komentować będzie. InsGór 1743 162.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ grosz boży: ◆ potrójny grosz »moneta o wartości trzech groszy«: Potróyny grosz […] Nummus triplaris, s. tres sestertios continens. Octussis dici posset. nam ab octusse triplaris noster tantùm semisse deficit, continet enim 7 asses et semissem. Confer Grosz/ Poczwórny/ Széląg […]. Kn 796. potroyny. 1) drehfach, aus drey bestehend. [...] 1) de trois, triple, composé de trois. [...] § 1) potroyny grosz. [...]. T III 1569. ◆ poczwórny grosz (sz. zm.) »moneta o wartości czterech groszy«: Grosz poczworny/ vide Poczworny. Kn 211. Poczworny grosz Polski/ Czwártak/ Srebrnik drobny/ Iuliusz Włoski wédług stárey ceny […] Drachma […] Denarius […]. Kn 729. W tymże mieśćie (Korynćie) báwiłá śię jákaś záwołána Wszetecznicá Lais, ktora od Demosthenesá dźieśięć tyśięcy dragm (poczwornych groszow) zá jedno łączenie żądáłá; Lecz jey odpowiedźiał: Tanti poenitere non emo. Ták drogo ia nie kupię tego/ czego by mi potym żal było/ o czym Gellius świádczy. GdacGrzech 27. Czwartak, był srebrnik drobny, álbo poczworny grosz Polski, według starey ceny, iednegoż szacunku, co Juliusz Włoski. BystrzInfRóżn Aa3. Poczworny. 1) vierfach; aus vier bestehend. [...] 1) composé de quatre. [...] poczworny grosz [...]. T III 1428. ◆ poszóstny grosz (sz. zm.) »moneta o wartości sześciu groszy«: Szostak/ grosz poszostny […] Drachma et semis […] Nummus sexcuplex, nempe sesterios sex continens. Propè pari pretio Decussisexis aestimabatur, s. 16 assibus. Licet hoc nomine Denarius etiam vocabatur, sed impropriè. V. Poczwórny grosz. Kn 1120. Poszosny, poszostny. [...] § poszostny grosz. [...]. T III 1563. ◆ podwójny grosz »moneta o wartości dwóch groszy«: Podwóyny grosz/ Hemidrachmium, Triobolum […]. Kn 750. Podwoyny. 1) zwey Stück in sich haltend. [...] 1) double, qui augmente une fois autant en valeur. [...] § 1) [...] podwoyny grosz. [...]. T III 1466.