Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»przestać żyć«: Co by za pociecha Rodzicom y krewnym z tego tu dobrego była ozęnienia Gdy by przez poczty tylko o tobie słyszeli. A ciebie niewidzieli. Tak własnie iako bys umarł a dostał się do Nieba. PasPam 75v. Stoiąc tedy wSielcach Umarło nąm dwoch Towarzyszow Starych Zołnierzow. PasPam 84. Iezeli umrzec to umrzeć byle dobrze A lepsza podobno Smierć bydz nie może nad tę ktora kogo przy niewinnosci potka za Cnotę y miłość Oyczyzny. PasPam 137. Krolowa Ludwika [...] widząc ze nietak iey rzeczy idą iako sobie obiecowała in Electione Francuza koszt nato wielki wydawszy Skarb swój wyniszczyła, zdrowia [...] nad werężyła [...] wpadła w aprensyią zachorowała iakos po białey Niedzieli przez wielką Niedzielę ledwie przyzyła[!] apotym y umarła. PasPam 202. Pan Lubomirski [...] Umarł w Wrocławiu Ale umarł dobrowolnie na bol tylko głowy narzekaiąc. PasPam 214. raz umrzeć man muss einmahl sterben. il faut finir par un bout; il faut mourir. T III 2412. Umieram, v. m. F. umrę. 1) sterben, von Thieren sagt man zdycham. 2) bestandig uber etwa-fitzen, liegen, schwitzen. 3) vor Leidenschaft sterben. 1) mourir de; trepasser, déceder, cesser de vivre; expirer, en parlant des animeaux on dit zdycham. 2) se tuër, se fatiguer á; se donner bien de la peine pour; ahaner; fouër, étre cloué sur. 3) morrir d'une passion. § z) z (od) głodu, żalu (głodem, żalem) umrzeć; umrzyy za niego. 2) umiera (siedzi) nad księgami. 3) umiera od pragnienia, łakomstwa, od miłości, od zazdrości T III 2412.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● ● Kto ma umrzeć/ i w cébrzé wody utonié. KnAd 381. Ceber, g. cebra. Zober. tinette, sorte d'ouvrage de tonnelier à deux oreilles. § kto ma umrzeć i w cebrze wody utonie, prov. T III 99. ● Z nieprzyiacielem vmrzeć nie żal. RysProv 90. ● Atoż nász żywot/ vfeydáwszy się vmrzeć. RysProv A. ● Ták to bolesno komu Zoná vmrze/ iáko kiedy kto zábiie się w łokieć. RysProv Iv.

UMARŁY
im. przym. prze.

Formy: lm lm B. mos umarłych

Znaczenia:

»taki, który umarł«: Pod Choynicami gdy nas Szwedzi w nocy napadli obudwu porąbano y rapirami pokłoto za umarłych na placu zostawiono. PasPam 84.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ jakoby wpół umarły chodzić »być bardzo osłabionym, wyczerpanym; nie przejawiać woli działania, poddawać się zniechęceniu«: Tamże [w obozie] się było przypatrzyc znędzionym ludziom kiedy iedni ledwie żyli, drudzy iakoby wpoł umarli chodzili. HistBun 16v. ◆ chodzić jakoby umarły: Którzy chodzili przedtym jakoby umarli, Z wojskiem niezwyciężonych Sarmatów się starli, A że im kredensował w potrzebie gniew boski, Sam im serca dodawał. ZimBSiel 163.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Vmárły od zazdrości od krzywdy wolen. KnAd 1202.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]