W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 18.04.2013
WZGLĄD rzecz. m
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1614
Formy: lp M. wzgląd; D. względu; B. uż. nżyw. wzgląd; N. względem; Ms. względzie; ~ lm M. uż. nosob. względy; B. uż. nosob. względy
Znaczenia:
1. »spojrzenie«: One wásze wszeteczne względy po stronách/ niewiásty/ y wásze pánowie młodzi/ á co inszego iedno brzydkość czynią spustoszenia? BirkNiedz 15.
Związki frazeologiczne: wyprawić kogoś na względy »wysłać kogoś na zwiady«: Aono ze był Szemberg wiadom Turkow wszędy Zatą był okazyą wyprawion na względy [...]. PotWoj 43. Wyprawieł Noe Kruká, z Korabiá, ná względy, Ieśli wody opádły [...]. PotPocz 145.
2. »uwzględnianie kogo, czego, uważanie na kogo, na co«: To wszytko wspomnieliśmy dla ohydzenia tey bezbożności: żeby ci ktorzy krzywd ludzkich srodze bronią/ dáleko pilniey i srożey krzywdy Bogá [...] y obelżenia wiáry Kátholickiey/ bez wszelkiego względu ná rzeczy doczesne bronili. SpInZąbMłot 141. Y to weszło w Koronnych Konstituciy Xięgi; Zeby chłopá Szlachcicem, purpurą siermięgi, Procz potwierdziwszy Seymem, Obozu nikędy Nie czynić, ná Hetmánską máiąc potym względy. PotPocz 15. [...] nie myślą o żadney ich reparacyi, przez wzgląd osobliwy na Antecessorow swoich, mowiąc, iak moy ociec albo dziad mieszkał, tak y ia mieszkać ch[c]ę bez żadney odmiany. LeszczStGłos 2.
Związki frazeologiczne: mieć wzgląd na kogoś »pamiętać o kimś, troszczyć się o kogoś, liczyć się z czyim zdaniem«: Bog ordynował Serca Ludzkie że by obrac tego ktory by nie tylko na przednie ale y na ostatnie miał wzgląd koła. PasPam 241.
3. »poważanie«: Dosyć w wielkim, utwoiey Miłości iest względzie, Po poiedynku, ktory nie wiemy czy będzie? CorMorszACyd 133. Drugi stan świecki iest mieyski. Co zá wzgląd, co zá poszánowánie tego stanu? w-ten czás mu się tylko kłániáią, gdy od nich pieniędzy pożyczáią, á potym nákármią obelgámi. MłodzKaz I, 36. Ztąd y uKrola, y uKrolewicza, W wielkim zostawał z swey godnosci względzie [...]. PotSyl 72.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
WZGLĘDEM
Znaczenia:
1. »w sprawie czego, ze względu na co; co do czego«: Konczyli Seym odłozywszy ostatek do kommissyiey w zględem uięcia woyska y obmyslenia zapłaty. PasPam 179. Zadnych donich praetextow szukać ani do zadnych Sądow z [s]trony pomięnionych domowych Rozruchow y Woyskowych kiedyz kolwiek uczynionych zwiąskow y konfederacey ani względem Sum naich uięcie y rozwiązanie erogowanych, zadnym sposobem do Sądu pociągać nie będzie. PasPam 211v.
2. »w stosunku do«: Czemu człowiek siwieie á ledwie ktory zwierz? Człowiek względem ciáłá swego ma więcey mozgu niżeli ktory zwierz albo bydlę, ktory má wiele wilgości y flegmy, ktora zá uymą ciepła gniie, y zgniłą dáie materyą włosom, y ták siwizná się rodzi, ále o tym ieszcze niżey. TylkRoz 259. Cyrkuł Choryzontalny, iest to cyrkuł względem iakiego takiego mieysca ná ktorym zostaie ziemianin, z tegoż mieysca punktu prowadzony, dzielący ziemię ná dwie części, iedno pułsferze gorne, względem punktu Zenith nazwanego, ná ktorym iest ktory ziemianin. BystrzInfGeogr C1v.
3. »z powodu«: Munsztuk zupełny hiszpański nakształt adziamskiego, [...] tego munsztuka dla kształtu, do stroju adziamskiego używają, względem krotochwil raczej, aniżeli z potrzeby. DorHipTur 158. Ciż chłopkowie przekładali skargę na chorągiew P. Lanckorunskiego, że mają względem stacjej szkody przez nię fl. 1012. InwPuck 18.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas