ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 31.10.2017
BRZYDKI przym.
Słowniki:
notują
Formy: st. równy lp M. m brzydki; ż brzydka; n brzydkie; D. m brzydkiego; ż brzydkiej; n brzydkiego; C. m brzydkiemu; B. m nżyw brzydki; żyw brzydkiego; ż brzydką; n brzydkie; N. m brzydkim // brzydkiem; ż brzydką; n brzydkiem // brzydkim; Ms. m brzydkiem // brzydkim; ż brzydkiej; n brzydkim; W. m brzydki; ż brzydka; lm M. mos brzydcy; nmos brzydkie; D. brzydkich; C. brzydkim; B. nmos brzydkie; N. brzydkimi // brzydkiemi; Ms. brzydkich; ~ st. wyższy lp M. m brzydszy; D. m brzydszego; B. m żyw brzydszego; lm B. nmos brzydsze; ~ st. najwyższy lp M. m najbrzydszy; lm Ms. najbrzydszych
Znaczenia:
1. »taki, który się nie podoba, nieładny«: Nie inakszych Dziurdzi był oczu i urody: Oprocz ze áni wąsów/ áni miał y brody: Rzezány brzydki trzebień/ y długo wątpimy/ Onegoli/ iakąli maszkárę widzimy. TwarSLeg 77. Rad by nocy przykrócił, zdrzemać się nie może, Woli z taką brzydką babą za stół niż na łoże. MorszAUtwKuk .
2. »budzący fizyczny wstręt, obrzydzenie«: Drudzy też vryną własną, piią, co ácz brzydka rzecz, iednák dla zdrowia y z trzewika piią cudzego/ á káżdy swemu lepiey woli. PetrSInst C3v. Smáku szlamowátego/ brzydkiego/ y przeciwnego [są kosatki]. SyrZiel 696. Połoziwszy sie na łozu Krolewicowe[m] przy nas pokoiowych drugich ono wszystko brzytkiemi womitami swoiemi poplugawył. OssJŻyw 32. Nád to widzę, że te pułmiski są brzydkie: bo gdy chleb w ręce bierzesz/ nie vcierasz rąk: á skoro sięgniesz ręką w te rozmáite potrawy/ ták zárázem serwetą ręce ucierasz/ iákobyś się czego plugáwego dotknął. StarPopr 25. Będziemy ieść Pogańskie, nie Zadząc się trupy Oskrobawszy brzydki swierzb y plugawe strupy. PotWoj 142. Czemu gdy co brzydkiego w usta wezmiemy na womit się zanosi? TylkRoz 232.
3. »nieprzyjemny, przykry, niemiły«
4. »budzący wzgardę, godny potępienia, przynoszący wstyd; haniebny; podły; niegodziwy; grzeszny«: Szatani bywaią stracani/ gdy się sprawiedliwość karaniem występku tak brzydkiego odprawuie. SpInZąbMłot 2. Te zaś obie [czarownice] tak iako ludzie powiadaią Z cudzołostwa brzydkiego spłodzone byc maią. ArKochOrl 58v. Niech sie zły człowiek ná zbytki rospasze/ Niech się w naybrzydszych wszeteczenstwach kasze; Są drudzy co sie Bogá zápieráią/ A z duszą się nam y ćiáłem oddáią. Ten dla obżarstwá/ y brzydkiey podwiki/ Wpádnie po szyię w piekielne poniki. TwarKPoch B4.
5. »nieczysty; w odniesieniu do potraw - zakazany«
6. »o mowie: prostacki, grubiański, sprośny; oszczerczy, obelżywy«
7. »wyznający inną religię lub będący elementem obcego kultu religijnego; pogański«
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Zdraycá choć pożytéczny/ iédnák brzytki i bezecny. KnAd 1316.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
BRZYDKA
w funkcji predykatywnej
Formy:
Znaczenia:
»jest złe«: Zrozumiawszy to páni iey/ naprzod ią srodze zgromiłá/ y po tym vpomniáłá/ iako to wiele należy ná zupełney spowiedźi: iáko to brzydka przed Bogiem zátáić y namnieyszego grzechu śmiertelnego. BotŁęczRel V 75.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: EM-P