W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 22.01.2024
*WRODZONY przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1608
Formy: lp M. m wrodzony; ż wrodzona; n wrodzone; D. m wrodzonego; ż wrodzonej // wrodzony; n wrodzonego; C. ż wrodzonej; n wrodzonemu; B. m nżyw wrodzony; ż wrodzoną; N. m wrodzonym; ż wrodzoną; Ms. ż wrodzonej; lm M. mos wrodzeni; nmos wrodzone; D. wrodzonych; B. nmos wrodzone; N. wrodzonymi // wrodzonemi
Znaczenia:
»właściwy komu od urodzenia, przyrodzony; nie nabyty; naturalny «: Na swoje ty złe pracą podejmujesz: Naprzód żądło dziatek swych ty sama uczujesz, Bo się węże wylęgą, i jeśli nie twego Żywota cię pozbawią, więc przecię własnego Potomstwa z żalem twoim tak nazabijają, Że złość wrodzoną bestyi dzieci twe poznają poznają. VerdBłażSet 44. Ty jedno, jako dwie siestrze rodzone, zawołaj za mną, a Tobie wrodzone przyczyny przełóż i prowadź, gdzie zgnieły trup leżąc, dawno dźwigam wierzch mogiły! MiasKZbiór 139. Litewskie dawnieyszych czásow czynili/ Inflanckie zamki odeymowáli/ włośći plondrowáli/ Siewierską źiemię y przednieyszy iey zamek Smolenski/ przez práktyki (nie ták przez moc) opánowáli/ mordy łupiestwá/ naiázdy tyránskie czynili/ á práwie wrodzonemi y naćięzszemi nieprzyiaćielmi nád insze/ szláchetnym Polakom byli. PasŻoł B. Bo ludźie szláchetni dla tego dobrze wrodzeni są/ iż od oycow Complexią wźięli skłonną do obyczáiow poczćiwych/ y do spráwowánia zacnych rzeczy/ y mogą też rodźić dźieći z nátury/ do cnot skłonne. PetrSEt 139. A gdy iuż humory społ wrodzonymi się wilgotnośćiámi w ludźiách stáią/ rzeczy sobie podobnych prágną: ztąd ktore máią spalone wilgotnośći/ węglámi się násyćić chcą/ ktore meláncholią źiemię gryzą/ ktore záś grube wilgotnośći máią/ wapnem/ lniankámi/ futrámi/ y tymi podobnymi nákarmić się żądáią... CiachPrzyp B. Zawsze też Amor twój ode mnie stronił, Póki mię przed nim Wstyd wrodzony bronił; Niedługo jednak, jakoś mu doradził, Twój się Kupido z moim wstydem zwadził. ZimSRoks 122. Patrz ptaká! chociaż ledwie może kwilić Przecię nadprzyrodzoną władzą śmie się silić Właśnie, jakby nie kontent z gorgów swych wrodzonych Ludzkiej ręce zazdrościł i pieśni uczonych Chciał nawykać. ZimBSiel 97. Owszem, ty wygodziwszy swej wrodzonej chęci I nazbierawszy mądrych rzeczy do pamięci, Doma cię czekające pozbawisz tęsknice I poczciwe ucieszysz zdrowiem swym rodzice. MorszAUtwKuk 18. Prawda że to iest cięszka dyssocyacyia kiedy w rodzone krewnosci niewytrzymaią kolligacyie. PasPam 85. Kogo wrodzona nie ustrzerze poczciwość takie y tym podobne Iuramentow Ligamenta nie utrzymuią. PasPam 121v. Iest w respekcie u WMMPana Urzędu mego Hetmanskiego praerogatywa sprawuie to wrodzone iako we wszystkich inszych Akcyiach WMM Pana Iudicium y Łaska. PasPam 172-172v. Panna [...] przy wrodzoney Płci swoiey Szczupłosci Nie wzdryga się okrutnych Zwierzow Surowosci. PasPam 272v. Zwrodzony swoiey ochoty niechciał de Esse tak Swiątobliwey Woynie. PasPam 276v. Polak [...] szyderstwem wykręty Ociemięza nad słusznosc prawa wrodzonego A z tąd Prussom przyczynia zakału więtszego. DrobOpow rkp. 78. Jeśli urodą i w tej nieupośledzony I pięknymi przymioty tak był obdarzony, Że Marsowa surowość z wielką łaskawością. I z wrodzoną piękny spor wiodły w nim ludzkością. MorszZWierszeWir I 509. Vtáić się i wstrzymáć nie może w poważnym Oycu prawdźiwy wrodzony áfekt/ obvias śćiągáiąc ulnas, przystępuiących miłych gośći iako partem sui łáskáwie przygárnywa. PisMów II 74. KTo łuk ćiągnie/ álbo z iákiey strzelby do celu mierzy pospolićie wyżey bierze áby ták strzałá iáko kulá (ktore lub bystro lecą/ w sam iednák lot wrodzonym ćiężarem ná doł się biorą) tym wyższym do celu wymierzeniem/ w samę porę y miárę ugodźiły. BujnDroga 265. ...Zdumiewáiąc się Krol niosł vmysł niępożyty, A ránkor go zá serce szczypał iadowity Dla tego, że onego bogow lżyć dotkliwem, Y zywot iego gánić iákby vszczypliwem Ięzykiem nieprzestawał; iednák tych iásnośći Słow niepoiął rozumem dla wnętrzney ciemnośći, Gdy záś dla wrodzonego miłośći áffektu Nieśmiał go karáć, áni pomsty do effektu Przywieść, á wątpił zgołá, aby go miał z tego Przedśięwźięćia powroćić do vmysłu swego, Obawiaiąc się, áby,iż ieśli go mową Swą daley będźie drażnić, bespieczną odmową odmową [odmowa:subst:sg:inst:f] Przećiwko bogom iego wzruszon do większego Gniewu, nieuczynił mu z ránkoru co złego... DamKuligKról 180. ...podczas zimy gnoy wewnątrz iest wilgotny y ciepły dostátecznie, bo zimno okoliczne nie dopuszcza ciepłu wrodzonemu exhalowáć, y Odstępowáć. AlbSekr 120. A gdyśmy się w pokoju zamknęli, tedy uczyniłem przemowę do braci moich, żal wrodzony wyrażając, a oraz do nabożeństwa pobudzając i wdzięcznej na całe życie nasze pamięci za jego dobrodziejstwa, że nam dał pobożną i dobrą edukacją, a za błogosławieństwem boskim, znaczną nam z pracy swojej zostawił fortunę. MatDiar 403.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: wstyd wrodzony: Zawsze też Amor twój ode mnie stronił, Póki mię przed nim Wstyd wrodzony bronił; Niedługo jednak, jakoś mu doradził, Twój się Kupido z moim Wstydem zwadził. ZimSRoks 122.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
WRODZONA
w funkcji predykatywnej
Formy:
Znaczenia:
»jest właściwe od urodzenia«: ...miłe niewiastki [...] dźieći rodźić iest wam iákby wrodzona/ dźiatki bráć bábom przynależna/ ale y to nie bez nábytego rozumu/ ktorego stárki ieszcze od zwyż swych bábek nábyły/ a wćiornastkie wszytkiego się z niemych náczyćielow nászych ábo vstnie náuczyły. CiachPrzyp E4v. Niepoprawne zródło .
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

WRODZONO
w funkcji predykatywnej
Formy:
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiByło to zawsze przodkom w.ks.m. i samemu w.ks.m. nie tylko zwyczajno, ale i wrodzono, że w nagłych i niebezpiecznych razach na R.P. przypadających, znaczna chęć i pomoc z domu w.ks.m. pokazała się, co się w tych zawieruszonych czasiech snadno widzieć dało. Niepoprawne zródło 2673.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Informacje dodatkowe: kartka bez adresu bibliograf. Nr fiszki 2673
Autorzy: SPas, PK